والری ویرشافتر[1]
مؤسسه بروکینگز
ترجمه: مرکز آینده‌پژوهی جهان اسلام
رسانه‌های اجتماعی از شروع بحران غزه، رویدادهای ناراحت کننده این بحران را پوشش داده‌اند. از این رو حجم اطلاعات نادرست و تأیید نشده در فضای مجازی افزایش یافته است. حفظ یکپارچگی فضای مجازی در محیطی که به سرعت در حال تغییر است، همواره یک چالش به شمار می‌رود. به عنوان مثال، در بحران اوکراین، رسانه‌های اجتماعی به یک جبهه مهم تبدیل شده‌اند و تبلیغات در آن بسیار است. در بحران‌های شدید، مشکل عرضه و تقاضا وجود دارد. تقاضا برای اطلاعات شدت می‌یابد، اما در عرضه، اطلاعات معتبر و بر پایه حقیقت به تأخیر میافتد و یا از اساس وجود ندارد. در این خلأ، ادعاهای غلط، اغراق‌آمیز، و بافتار زدایی[2] شده می‌توانند فضای اطلاعت را دربرگیرند. عجیب نیست که بحران غزه به میدان نبرد دیجیتال تبدیل شده است. با وجود تغییرات رخ داده در فضای مجازی، عرصه را پیچیده‌تر کرده است. یک مسئله مهم این است که کدام تغییرات، بر فضای مجازی اطلاعات، تأکید بیشتری نموده‌اند؟ آیا امکان تغییر مسیر وجود دارد؟
چالش‌های فضای مجازی اطلاعات
هنگامی که بیمارستان الاهلی در غزه در تاریخ 25 مهر (17 اکتبر) مورد حمله قرار گرفت و صدها نفر به شهادت رسیدند، گزارش‌های خارج از منطقه نسبت به رفع ابهامات شکل گرفته، موفق عمل نکردند و تاکنون پوشش رویدادهای در حال وقوع غزه با توجه به شمار کم روزنامه‌نگاران حاضر در میدان مشکل بوده است.
به مدت بیش از یک دهه، فضای مجازی راه حل ناقصی برای کمک به حل این چالش فراهم کرده و صرفاً به عنوان یک “بلندگو” جهت انتشار اطلاعات لحظه‌ای درباره حوادثی که امکان حضور خبرنگاران وجود نداشته عمل کرده است. این چنین گزارشات محلی، غالباً گزارشات سنتی‌تر را تکمیل می‌کنند و یک فضای منحصر به فرد در مناطق درگیری، اعتراضات، و سایر رویدادهای در حال وقوع فراهم می‌نمایند.
در گذشته، X (توییتر سابق)، بستری برای کاربران جهت انتشار نظرات فراهم می‌کرد، اما سیاست‌گذاری‌های اخیر نه تنها شناسایی محتوای معتبر را دشوارتر می‌کند، بلکه ممکن است موجب تقویت ادعاهای غلط شود. کارشناسان و صاحب نظران نسبت به آسیب‌های احتمالی وارد شده بر یکپارچگی اطلاعات بر اثر اعمال تغییر سیاست‌گذارانه در X هشدار می‌دهند؛ چرا که تشخیص پیامدهای انباشتی حاصل از چنین آسیب‌هایی ممکن است به مشکل تبدیل شود. با این حال، آن چه طی هفته‌های گذشته مشخص شده است، این است که کلیت تغییرات صورت گرفته، موجب شده تا تهیه گزارش از منبعی که قبلاً بستر مناسبی برای تهیه اطلاعات بوده است، دشوارتر شود.
در بیانیه تازه X بر تعدیل محتوای جمع‌سپاری تأکید شده است. اتکا به خرد جمعی هنگامی که با سایر تدابیر همراه شود، ذاتاً مشکل‌ساز نیست و در سایر فضاهای مجازی پر طرفدار همانند ردیت[3] و ویکیپدیا[4] رایج است.
با این حال، در بحرانی مانند بحران غزه، حجم و سرعت جریان اطلاعات افزایش می‌یابد. تاکنون جریان انتشار اطلاعات درست، کم بوده و دامنه آن برای مقابله مؤثر با سیل ادعاهای نادرست درباره نزاع در فضای مجازی بسیار محدود بوده است. بدتر آن که، اطلاعات جمعیت پایه گاهی کاملاً اشتباه هستند. تغییرات دیگر، همانند حذف حساب‌های “تأیید شده” شخصیت‌های معروف، ارائه وضعیت “تأیید شده” به هرکس به ازای پرداخت، و سیاست‌های درآمدزایی منجر به موجی از محتواهایی با توجه اندک به حقایق از سوی کاربران شده است.
تغییرات اخیر نشان می‌دهند که در هفته اول بحران، از 250 پستی که حاوی اطلاعات غلط بوده‌اند، 74 درصد از حساب‌های جدید تأیید شده بودند. این امر زمانی چالش برانگیز می‌شود که کاربران مدعی متکی بر اسینت[5] ویروسی را به کاربران تأیید شده در X ارسال می‌کنند. به طور کلی، تحقیقات هوش منبع باز، بر استفاده از اطلاعات در دسترس عموم، در قالب ماهواره‌ها، عکس‌های موجود در رسانه‌های اجتماعی، و سایر منابع برای ارزیابی رویدادهای مهم تکیه می‌کند. در گذشته، جامعه OSINT نقش مهمی در کشف تخلفات و به چالش کشیدن روایت‌های رسمی داشت و در حال حاضر نیز تلاش می‌کند تا آنچه را که دقیقاً در بیمارستان الاهلی رخ داده است را کشف کند. با این وجود، ممکن است حساب‌هایی که ادعا تجزیه و تجلیل رویدادهای مهم با استفاده از OSINT را دارند، به طور انتخابی اطلاعات را به اشتراک گذاشته و بر شواهد نادرستی تکیه کنند که حقایق یک وضعیت مبهم را بیش از پیش مخدوش می‌کند.
از میان بردن برنامه‌های پژوهشی برجسته متمرکز بر فضای مجازی اطلاعات، محدودیت بر دسترسی به داده‌های شبکه‌های اجتماعی، و ارعاب محققانی که بر روی موضوعات مرتبط با اطلاعات و رفتارهای نادرست کار می‌کنند، کندوکاو عمیق و دقیق بر روی چالش‌ها را دشوارتر نموده است.
فضای مجازی با اطلاعات پراکنده
هرچند تغییر سیاست‌گذاری در X و دعواهای عمومی میان ایلان ماسک و روزنامه‌نگاران، برخی از کاربران را به سمت این رسانه سوق داده است، اما مشخص نیست چه تعداد به طور کامل از این شبکه اجتماعی خارج شده‌اند. فاصله گرفتن از X، باعث شد تا اجماع اندکی میان روزنامه‌نگاران، محققان و مفسران برای هجرت به سکوی (پلتفرم) دیگر شکل بگیرد. با این حال، در سال گذشته 70 درصد از روزنامه‌نگاران ایالات متحده، X را به عنوان یکی از دو سکوی بر خط مفید برای امور مربوط به شغل خود انتخاب کردند. این اتکا به X، برای جمع‌آوری و انتشار بینش در مورد رویدادهای جهانی تنها یک پدیده مربوط به روزنامه‌نگاری نیست. تنها در سال 2023، X در مقایسه با سایر سکوها، بیشترین تعداد استنادات GOOGLE Scholar را به خود اختصاص داد.
فراسوی تغییرات سکو و پراکندگی اطلاعات
اگرچه تغییرات مربوط به سکو از بسیاری از جهات مشکلات فضای مجازی اطلاعات را تشدید کرده است، اما به تنهایی مقصر نیست. ماهیت بحران غزه که واکنش‌های احساسی شدیدی را در هر دو طرف بر انگیخته است، مصرف کنندگان اطلاعات را بیشتر به سوگیری تأیید و استدلال می‌کند. به عبارت دیگر، افراد اطلاعاتی را جست و جو می‌کنند که تأیید کننده اعتقادات پیشینی آن‌ها باشد و جست و جو در مورد اطلاعاتی که ممکن است برخلاف تصورات قبلی آن‌ها باشد را (به ویژه در غیاب حقایق قابل تأیید) کاهش می‌دهند. این پدیده عجیب نیست، اما هنگامی که با مشکلات در شناسایی اطلاعات قابل تأیید بر خط و انتشار حجم ادعاهای نادرست همراه است، بر فضای اطلاعات فشار وارد می‌کند.
پرداختن به تخریب محیط اطلاعات مجازی از اهمیت حیاتی برخوردار است. برای محققان جمع‌آوری منابع برای شناسایی و مستندسازی اطلاعات نادرست و تأثیرگذاری بر عملیات و سایر اقدامات هماهنگ، مفید به نظر می‌رسد. برای رسانه‌ها، بررسی دقیق اعتبار منبع و اطلاعات به دست آمده از سکوهایی همچون تلگرام و X، در زمانی که مرزهای میان درست و غلط به سختی قابل تمییز است، اهمیت بیشتری خواهد داشت. در مجموع، بستر شکننده‌ای که پیرامون فضای مجازی اطلاعات ایجاد شده، ممکن است به طور جبران‌ناپذیری شکسته شود و بهتر است تا قبل از شروع بحران بعدی، هر چه سریعتر فضای مناسبتری را ایجاد کنیم.
[1] – Valerie Wirtschafter
[2] -decontextualized
[4] – Wikipedia
[5] – OSINT
***مسئولیت صحت و سقم مطلب موجود به عهده نویسنده است و انتشار آن به معنی تایید یا بیانگر دیدگاه مترجم و مرکز آینده پژوهی جهان اسلام نیست.
