علل نگاه نو مصر به بحران سوریه
-گفتگو با مجتبی امانی
رئیس پیشین دفتر حافظ منافع ایران در قاهره و کارشناس مسائل مصر
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام
جدا از اظهارات عبدالفتاح سیسی رئیس‌جمهور مصر درباره حمایت این کشور از ارتش‌های ملی در سوریه و عراق و لزوم ممانعت از فروپاشی دولت‌ها در این کشورها وزیر امور خارجه مصر بار دیگر بر وحدت سوریه و حفظ نهادهای دولتی در این کشور تأکید کرد. اخیراً نیز برخی رسانه‌های منطقه‌ای به همکاری‌های بین قاهره و دمشق در نقاط استراتژیک سوریه ، افزایش همکاری نظامی-امنیتی سوریه و مصر و حضور کارشناسان امنیتی و نظامی مصر در مراکز هماهنگی در سوریه توجه کرده‌اند. این امر در حالی است که با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا احتمالاً مصر حمایت خود را از نظام سوریه بیشتر کند. گفتگوی زیر به بررسی افزایش همکاری سوریه و مصر پرداخته است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در یک سال گذشته چه نشانه‌ها و متغیرهایی موجب شده است که مصر نگاه نوینی به تحولات سوریه داشته باشد؟
البته مصر از ابتدای بحران سوریه نگاهی متفاوت به سوریه داشته است. آنچه در یک سال گذشته بارز شده است، این است که مصر به دلایل مختلف تمایل قبلی مربوط به کتمان موضع خود راجع به سوریه را کنار گذاشته است. این موضوع به دلیل بروز برخی اختلافات بین عربستان و مصر است و درواقع مصر رودربایستی با عربستان درباره سوریه را تا حدودی کنار گذاشته است. از طرف دیگر می‌دانیم قطر و ترکیه به‌عنوان دو کشور حامی تروریست‌های سوریه، روابط خوبی با مصر ندارند. چراکه از منظر حکومت مصر حاکمان قطر و ترکیه از اخوان المسلمین و مرسی حمایت می‌کنند. گرچه قطری‌ها در حمایت از اخوان المسلمین عقب‌نشینی کرده‌اند. اما ترکیه و شخص اردوغان همواره درباره حمایت از اخوان و مرسی اظهارات صریحی داشته است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: چه عوامل و متغیرهای دیگری موجب شده مصر در وضعیت کنونی نگاه بیشتری به تحولات سوریه به‌ویژه روابط با دولت اسد داشته باشد؟
دلیل اصلی این موضوع را من در پاسخ به سؤال قبل گفتم. دلایل دیگری در این مورد این است که صحنه‌ی میدانی سوریه به نفع نظام آقای بشار اسد تغییر کرده است و پیش‌بینی‌ها درباره روی کار آمدن گروه‌های تروریستی یا باقی ماندن آن‌ها درصحنه‌ی قدرت سوریه، کمرنگ شده است. بنابراین مصری‌ها هم با توجه به این‌که آقای بشار اسد پیروز میدان است، تعاملات خود را با این نظام علنی‌تر کرده‌اند. دلیل دیگر این است که اصولاً حکومت مصر به قدرت رسیدن گروه‌های تروریستی در سوریه را خلاف منافع خود می‌داند. چراکه درهرحال آن‌ها با ارزیابی خود می‌دانند که احتمالاً گزینه بعدی ایجاد اغتشاش و درگیری برای تروریست‌ها مصر خواهد بود. ضمن آنکه مصری‌ها به‌طور سنتی در موضوعات جهان عربی برای خود حرف و ایده‌های مشخصی دارند و دراین‌باره نمی‌خواهند زیر بار عربستان و دنباله‌رو عربستان معرفی شوند چراکه مصر با تاریخ و تمدن طولانی و درخشان خود، باعث ننگ و عار می‌داند که پیرو عربستان با حکومتی چند ده‌ساله شود.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: جریان‌های سیاسی قانونی و غیرقانونی مصر چه نگاهی به افزایش روابط با دولت بشار اسد و افزایش حضور مصر در بحران سوریه دارند و جریان‌هایی مثل حزب نور و اخوان المسلمین و جریان‌های ملی‌گرای مصر در وضعیت و شرایط کنونی چه موضع‌گیری نسبت افزایش روابط قاهره با سوریه دارند؟
در بحران سوریه مخالفت‌هایی داخل سوریه با نظام آقای بشار اسد موجب یک اجماع نسبی در بین نخبگان مصری شد، که با همسان انگاری مبارک و بشار اسد تصور می‌کردند که بشار اسد هم به‌زودی ساقط خواهد شد. اما با تحولاتی تقریباً یک یا دو سال پیش درصحنه‌ی میدانی سوریه و هم‌چنین سقوط اخوان المسلمین در داخل مصر این تفکرات تغییر کرد و کسانی که قبلاً نظرشان مبنی بر حقانیت مخالفین بشار اسد بود و آن‌ها را انقلابی می‌دانستند متوجه شدند که غالب آن‌ها گروه تروریستی هستند. دراین‌بین اخوان المسلمین موضع تاریخی منفی نسبت به مخالفت نظام حافظ اسد و بشار اسد دارد. حزب نور هم به‌عنوان حزب پیرو عربستان نظری جز نظر عربستان ندارد و حزب به‌هیچ‌وجه نظر مردم مصر تلقی نمی‌شود. آن‌ها گروه‌های تکفیری هستند که حمایت‌های مالی عربستان از آن‌ها واضح است. بخش سکولار و ملی‌گرای مصری بعدازآنکه اثبات شد که مخالفین بشار اسد رابطه‌ای با مردم مصر ندارند و صرفاً تروریست هستند، در حال حاضر به دنبال سقوط نظام سوریه نیستند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: با توجه به نگاه برخی رسانه‌ها با اشاره به افزایش همکاری نظامی-امنیتی سوریه و مصر حضور پیوندهای نظامی مصر و سوریه، همکاری ژئوپلیتیک دفاعی مصر و سوریه در وضعیت کنونی چگونه است؟
مصر و سوریه در سطوح نظامی همکاری‌های زیادی داشته و در کنار هم علیه رژیم صهیونیستی جنگیده‌اند. این سابقه تاریخی باعث می‌شود که پیوندهای عاطفی و روانی بین ارتش مصر و سوریه برقرار باشد و این روابط همیشه وجود داشته است و پلی برای ارتباط مردم سوریه و مصر بوده است. اما درهرحال باید ملاحظات مصری‌ها نسبت به فضای عمومی و روابط آن‌ها با عربستان به‌عنوان مهم‌ترین حامی مالی مصر و دوره‌ی بعد از سقوط مرسی را در ارزیابی‌های خود در نظر بگیریم.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در وضعیت کنونی آیا روابط امنیتی نظامی بین مصر و سوریه وجود دارد؟
مصری‌ها روابط امنیتی نظامی بین مصر و سوریه را تکذیب کرده‌اند. اما روابط امنیتی، نظامی بین مصر و سوریه همواره وجود داشته است، ولی هر دو طرف سعی می‌کنند آن را کتمان کنند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: آینده روابط سوریه و مصر به چه عواملی وابسته است؟
مصر و سوریه در سطوح مختلف همکاری‌های زیادی داشته و دارند. در آینده نیز طبیعی است که هرچقدر نقش عربستان در مصر کم‌تر شود، مصری‌ها ابعاد دیگری از روابط خود را با سوریه تقویت خواهند کرد.
