صلح در یمن؛ بازیگران داخلی و خارجی و عدم توافق بین‌المللی
گفتگو با دکتر عبدالرحمان راجح
کارشناس و مدیر مرکز پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی «تقارب» یمن
اخيراً سفارت عربستان سعودی در واشنگتن طی بیانیه از ایالات متحده آمریکا خواسته است تا سوخت‌رسانی به جنگنده‌های ائتلاف عربی را در جنگ یمن متوقف کند. طبق این بیانیه، دلیل این تصمیم «افزایش توانایی عربستان در سوخت‌رسانی در حال پرواز» ذکر شده است. اين امر در حالي است كه پیش‌تر وزیر امور خارجه آمریکا از ریاض خواسته بود تا جنگ در یمن را متوقف کند. در حالی که مذاکرات صلح یمن از پایان ماه میلادی جاری به پایان سال میلادی جاری به تعویق افتاده است، در گفتگوی حاضر به بررسی رويكرد بازيگران خارجي و داخلي و همچنین عدم توافق کامل بین‌المللی برای صلح در یمن پرداخته‌ایم. شرح کامل گفتگو را در ذیل می‌خوانید.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: آيا بازیگران خارجی صحنه يمن آمادگی دسترسی به صلح در یمن را دارند؟
من فکر می‌کنم تحولی که در روزهای اخیر اتفاق افتاد و اعلام ائتلاف عربی در مورد توانایی سوخت‌رسانی مستقل به جنگنده‌های خود و سخنرانی وزیر دفاع آمریکا در مورد این رویکرد و هماهنگی آن با عربستان عملاً رویکردی نمایشی از سوی عربستان به شمار می‌رود؛ چرا که آمریکایی‌ها تقریباً از قبل چندین هواپیمای سوخت‌رسان به عربستان فروخته‌اند. با توجه به فشارهایی که در داخل ایالات متحده امریکا متوجه دونالد ترامپ است و همچنين آمار و گزارش‌های بین‌المللی در مورد وضعیت گرسنگی بحران یمن، این رویکرد با موافقت ترامپ روبرو شد. در حالی که قبلاً رسانه‌های آمریکا از موافقت آمریکا و ارسال تیم ویژه‌ای به ریاض برای راهنمایی و حمله به الحديده خبر داده بودند. لذا به اعتقاد بنده آمریکایی‌ها نقشه خاصي برای خود در یمن دارند و قبل از توقف جنگ تلاش می‌کنند تا ائتلاف عربی بندر الحدیده را تصرف کند. لذا به نظر نمی‌رسد آمریکایی‌ها موافق توقف جنگ در این لحظه باشند. چرا که سود تسلیحات نظامی به ائتلاف عربی و عربستان وجود دارد و پول‌های کلانی را از طریق نظامی از ائتلاف عربی متجاوز یمن دریافت می‌کنند. به علاوه، بلوك‌ها و کشورهایی مانند اتحادیه اروپا و انگلستان هر چند مایل‌اند که جنگ در يمن متوقف شود، ولي منافع خود را در فروش اسلحه آنها به عربستان مي‌دانند. جدا از اين بايد در نظر بگیریم که نماینده بین‌الملل در امور یمن اعلام کرده است گفتگوهاي صلح يمن به آخر سال میلادی جاری موکول شده است. دلیل این امر عدم توافق کامل بین‌المللی در مورد توقف جنگ در یمن است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: نقش سازمان ملل و بازیگراني مانند چین و روسیه در این وضعیت چيست؟ آیا آنها نیز مایل به عدم توقف جنگ در یمن و دسترسی به صلح هستند؟
روسیه و چین هر چند که تاکنون بیانيه‌هایی درمورد یمن صادر و گروه‌های يمنی را به گفتگو و دسترسی به صلح دعوت کردند ولي تمایلي به پيگيري انجام گفتگو و مصالحه ندارند. اخیراً نیز روس‌ها اعلام کرده بودند که گروه‌های يمنی باید به صلح و روند گفتگوهای مسالمت‌آمیز بر گردند، اما به نظر نمي‌رسد روسیه نگاهی جدی به مسئله یمن داشته باشد. مسکو مي‌تواند در شورای امنیت سازمان ملل متحد در این زمینه، قطعنامه‌ای را در مورد وضعیت پیچیده يمن مطرح کند و بیشتر به آن بپردازد، اما به نظر می‌رسد روس‌ها و همچنین چینی‌ها اهمیت بسیار زیادي به مسائل يمن نمی‌دهند و یا نمی‌خواهند با آمریکایی‌ها در مسائل یمن برخورد كنند. به علاوه با توجه به روابط جدید و قوي محمد بن سلمان و هچنین امارات با روسیه فکر می‌کنم که آنها نیز جديت و فعالیتی در مورد پایان جنگ در یمن ندارند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: در حوزه داخلی یمن بازیگران مختلف چه نگاهی به صلح و دسترسی به ثبات در یمن دارند؟
نگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در واقع گروه انصارالله و متحدان آنها می‌خواهند صلح واقعی در یمن رخ دهد و جنگ محاصره و تحریم شرایط مختلف که در چند سال گذشته در يمن اتفاق افتاده، موجب شده است آنها همیشه تأکید کنند که به دنبال صلح و آرامش در یمن هستند. در مقابل گروه‌های مختلف در دولت عبدربه منصور نیز به این نتیجه رسیده‌اند که جنگ باید متوقف شود. اما باید این مسئله نیز تأکید کنیم که گروه یمنی (به ویژه آنهایی که با عربستان و امارات متحده عربی همکار هستند) نقش مهمی در توقف جنگ ندارند. در واقع هر چند آنها می‌جنگند و کشته‌های بسیار زیادی را در این مسیر داده و هزینه بسیار زیادی پرداخته‌اند. اما توانایی نه گفتن به عربستان و امارات را ندارند.
توقف جنگ در یمن در دستان عربستان و امارات و مهم‌تر در دستان آمریکا است. در واقع آمریکایی‌ها اگر بخواهند جنگ در یمن متوقف می‌شود و حتماً این توان را دارند که جنگ متوقف گردد و به امارات و عربستان فشار آورند تا جنگ را متوقف کنند. اما آنچه مشاهده می‌شود این است که آنان اکنون در حال فرستادن نیروها و تجهيرات جنگی بسیاری به یمن هستند و چشم اماراتی‌ها هم به سواحل یمن دوخته شده است. آنها در حال فشار آوردن به بندر الحدیده هستند تا قبل از هرگونه توافق و ایجاد ثبات آتش‌بس یا صلح با به تصرف درآوردن آن اهرم فشار بيشتري داشته باشند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: اگر ائتلاف سعودي با تشديد حملات خود به الحديده بتواند دستاوردهاي ميداني براي چانه‌زني در ميز مذاکرات به دست آورد. آیا ممکن است با تصرف بندر الحدیده، امارات و عربستان حاضر به صلح آتش‌بس گردند؟
به اعتقاد من اگر آنها به الحدیده مسلط شوند، اشتهای گروه‌های متحد عربستان و امارات در يمن هم بیشتر می‌شود. در واقع آنها می‌خواهند صلح ایجاد گردد که خودشان را قوی‌تر کنند. لذا سقوط الحدیده پایان ماجرا نیست ـ بلكه حتماً جنگ افزایش پیدا می‌کند و به هیچ وجه صلحی در یمن را ایجاد نمی‌کند. بلکه برعکس اگر آنها بتوانند الحدیده را تصرف کنند، حملات آنها در اطراف صنعا و صعده بیشتر می‌شود. در این بین سقوط حديده علاوه بر کشتار فاجعه‌بار انسانی در مناطق شمالی باعث تشديد محاصره و فشار بر آنها می‌شود.
