«شاخه زیتون»؛ حمایت دوستان اردوغان در داخل و خطر رویارویی با امریکا
نویسنده: سمیح ایدیز/ المانیتور
ترجمه: موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
رئیس جمهور رجب طیب اردوغان با صدور دستور عملیات شاخه زیتون علیه یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ) در عفرین به یکی از اهداف اصلی خود، دست یافت. او حمایت اکثر، اگر نه همه ترک‌هایی که در چنین مواقعی تمایل دارند که حمایت خود را نشان دهند، را جلب کرد. «فهمی کورو»، روزنامه نگاری که زمانی به اردوغان نزدیک بود، در مقاله اخیر خود یادآوری می‌کند که چگونه «بولنت اجویت»، نخست وزیر چپ‌گرا [ترکیه] بعد از دستور به ارتش برای اینکه در سال 1974 به قبرس برود، خواستار انتخابات‌های زودهنگام شد و پیروزی قاطع نیز بدست آورد. هرچند کورو یادآوری می‌کند که وینستون چرچیل، در اولین انتخابات‌های بعد از جنگ جهان دوم با وجود نقشش در شکست دادن آلمان هیتلری، شکست خورد. محاسبات اردوغان هر چه که باشد، امور به اندازه‌ای که او انتظار دارد در سوریه آسان پیش نمی‌رود، به ویژه حالا که او احتمال تقابل نظامی میان ترکیه و ایالات متحده را بالا برده است.
حمایت امریکا از ی.پ.گ و سازمان مادر آن، حزب اتحاد دموکراتیک (پ.وای. د) که آنکارا می‌گوید سازمان‌های تروریستی وابسته به حزب غیر قانونی کارگران کردستان (پ.ک.ک) هستند، به ایجاد تنش میان آنکارا و واشنگتن ادامه می‌دهد. در میان مدت، اردوغان خطرات را حتی بالاتر هم می‌برد. او می‌گوید ترکیه فقط عفرین را پاکسازی نمی‌کند بلکه همچنین شهر منبج، درست در غرب رود فرات، و تمام سرزمین‌هایی که در مرز طولانی ترکیه با سوریه تا شرق رود فرات، تحت کنترل ی.پ.گ قرار دارد [را هم پاکسازی می‌کند]. این سرزمین‌ها روی هم رفته از تعدادی از کشورهای عربی بزرگ‌تر است و در حال حاضر با حمایت زمینی و هوایی امریکا در دست ی.پ.گ قرار دارد. بنابراین احتمال صف‌آرایی میان ترکیه و امریکا چیزی نیست که هیچ کدام از دو طرف بتوانند نادیده بگیرند. اردوغان در 26 ژانویه به اعضای حزبش گفت «جنگ‌های ما تا مرز مان با عراق، تا زمانی که هیچ تروریستی باقی نماند، ادامه خواهد یافت».
هرچند واشنگتن می‌گوید قصدی برای خروج از منبج، کاری که مسکو در عفرین برای تسهیل حمله ترکیه انجام داد، را ندارد. ژنرال «ژوزف وتل»، رئیس فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا، به سی.ان.ان گفت که خروج نیروهای امریکایی از منبج «چیزی نیست که در پی آن باشیم». «رکس تیلرسون»، وزیر امور خارجه، نیز در دانشگاه استنفورد اشاره کرد که امریکا در سوریه می‌ماند و با متحدان محلی خود برای جنگ علیه داعش و مهار نفوذ ایران در سوریه همکاری می‌کند.
اگرچه بعید است که اردوغان با توجه به خطر از دست دادن اعتبار سیاسی در داخل، از موضع خود عقب‌نشینی کند. هرچند کارش در سوریه آسان نخواهد بود. ژنرال بازنشسته «نعیم بابوراوغلو» معتقد است که حتی اگر واشنگتن به عنوان بخشی از سازوکار دیپلماتیک، به ترکیه اجازه ورود به منبج را بدهد، بعید است که به نیروهای ترکیه برای حرکت به سمت شرق چراغ سبز نشان دهد.
بابوراوغلو در مصاحبه‌ای مفصل با حریت گفت آنکارا چاره‌ای ندارد جز اینکه با خطرات مواجه شود و به سمت شرق فرات حرکت کند تا از آنچه که او «تهدیدی وجودی» برای ترکیه می‌خواند، جلوگیری نماید. بابوراوغلو می‌گوید «تا زمانی که امریکا در سوریه می‌ماند، تهدید ناشی از پ.ک.ک/ پی.وای.دی افزایش می‌یابد». [این تفکر] آنچه که بسیاری از مقامات ترکیه به آن معتقد هستند را منعکس می‌کند. هرچند هشدار او، این بود که ترکیه اگر می‌خواهد موفق شود باید با دمشق صلح کند و با روسیه و ایران هم به صورت نزدیک‌تر همکاری نماید.
کشته شدن یک سرباز ترک یا تفنگدار امریکایی در وضعیت صف‌آرایی، می‌تواند بحرانی بی‌سابقه میان دو کشور ایجاد کند و احتمالا ناقوس مرگ روابط استراتژیک طولانی‌مدت بین آنکارا و واشنگتن را به صدا درآورد؛ آنچه که مسکو و پی.وای.دی خوشحال می‌شوند که ببینند. اما اردوغان ممکن است هنوز عجله کند. ارتش ترکیه و متحدان آن یعنی ارتش آزاد سوریه همچنان با تمام کردن کار در عفرین فاصله دارند، اگرچه احتمالا ارتش ترکیه در نهایت [بر کردها] غلبه می‌کند. از آنجا که عملیاتی که ماه‌ها بدون وقفه ادامه داشته باشد خطرات غیرمنتظره‌ای خواهد داشت، عامل زمان همچنان حائز اهمیت است.
در عین حال افزایش تلفات نظامی ترکیه، افزایش تعداد غیرنظامیانیان که توسط گلوله‌باران ی.پ.گ در ترکیه کشته می‌شوند و افزایش تلفات جانبی میان غیرنظامیان عفرین، همگی می‌تواند مسیر را تغییر دهد و پیامدهای منفی داخلی و بین‌المللی را به دنبال داشته باشد. بحران بر سر بیانیه‌هایی که دو طرف در پی گفتگوی تلفنی هفته گذشته اردوغان با رئیس جمهور «دونالد ترامپ» صادر کردند، لحن نه چندان دوستانه در روابط فعلی را منعکس می‌کند.
واشنگتن از قرائت کاخ سفید از این مکالمه حمایت می‌کند، حتی اگر آنکارا بگوید که حقیقت را منعکس نمی‌کند. این قرائت نه تنها از ترکیه می‌خواهد که «تنش را کاهش دهد» و «اقدامات نظامی‌اش را محدود کند» بلکه همچنین «از هر اقدامی که احتمال بروز نزاع بین نیروهای ترکی و امریکایی را به دنبال داشته باشد، پرهیز نماید»؛ این موضوع نشان می‌دهد که واشنگتن احتمالا چنین تقابلی را به عنوان یک عامل در نظر دارد. [هرچند] در میان مدت، گفتگوها بین آنکارا و واشنگتن برای تلاش جهت کاهش فشار ادامه می‌یابد. «ابراهیم کالین»، مشاور نزدیک و سخنگوی اردوغان، در بیانیه‌ای در 29 ژانویه بعد از گفتگوی تلفنی با «مک مستر»، مشاور امنیت ملی امریکا، نوشت که واشنگتن تضمین داده است که «سلاح‌های بیش‌تری به پی.وای.دی/ ی.پ.گ داده نخواهد شد». هرچند از طرف واشنگتن هیچ بیانیه‌ای درباره این مکالمه وجود ندارد و با توجه به گزارش‌های متفاوت از مکالمه اردوغان- ترامپ، بسیاری در ترکیه، به بیانیه کالین به دیده تردید نگریستند.
«هانده فیرات»، روزنامه نگار حریت که معروف است که منابع خوبی درون دفتر ریاست جمهوری و حکومت دارد، در تحلیلی درباره مکالمه کالین- مک مستر نوشت که ترکیه خواسته‌هایش از امریکا را روشن کرده است. او، [این خواسته‌ها] را به صورت پایان دادن به عرضه همه سلاح‌ها به ی.پ.گ، پس گرفتن تمام سلاح‌هایی که تاکنون داده شده، پایان دادن به آموزش ی.پ.گ، پایان دادن به تمام حمایت‌های لوجستیکی از این گروه و قطع تمام روابط با آن، فهرست می‌کند. کمتر کسی انتظار دارد که به خواسته‌های آنکارا پاسخ داده شود.
ژنرال بازنشسته «جیمس استاوريديس»، فرمانده ارشد سابق ناتو در اروپا، یکی از معدود صداها در طرف امریکایی است که از واشنگتن می‌خواهد کردها را به ترکیه ترجیح ندهد. استاوریدیس در مقاله‌ای برای بلومبرگ نوشت «تمام منفعت استراتژیک امریکا در این است که ترکیه، متحد ناتو و جامعه فراآتلانتیک بماند. این اشتباهی ژئوپولتیک است که شاهد خروج ترکیه از آن مدار و اتحاد با روسیه و ایران در شامات بود».
پاسخ‌های نسبتا نامحسوس متحدان اروپایی ترکیه در ناتو نسبت به عملیات شاخه زیتون احتمالا در روزها و هفته‌های آینده تغییر کند، به ویژه اگر تلفات غیرنظامی افزایش پیدا کند. فشار بر ترک‌های لیبرال و فعالان سیاسی کرد، که با عملیات آنکارا مخالف و در حال حاضر با واکنش خشمگین اردوغان و حامیانش در رسانه‌ها مواجه هستند، هم می‌تواند اروپا را به سمت اتخاذ رویکردی قاطعانه علیه ترکیه وادار می‌کند. مناظره‌ای در حال حاضر در آلمان در جریان است که آیا باید ترکیه را به خاطر استفاده از تانک‌های لئوپارد، که توسط آلمان عرضه شده، در عملیات در سوریه تحت تحریم قرار داد؟
به نظر می‌رسد پیش از آنکه ادوغان بتواند به اهدافش از ورود به سوریه دست یابد، هنوز تپه‌های بسیاری برای عبور باقی مانده است. از طرف دیگر اگر واشنگتن بخش قابل توجهی از خواسته‌های آنکارا را محقق کند، این پیروزی بزرگی برای اردوغان است و او را به لحاظ سیاسی، غیر قابل توقف می‌کند؛ هرچند این یک اگر خیلی بزرگ است.
