جنبش گوران یا جنبش تغییر یک حزب سیاسی در کردستان عراق است. این جریان در سال ۲۰۰۶ با انشعاب نوشیروان مصطفی از بنیان‌گذاران و رهبران اتحادیه میهنی کردستان پدید آمد. این جریان خود را مدافع آزادی و دمکراسی و مخالف فساد و قبیله‌گرایی معرفی می‌کند.گفتگوي زير با دکتر جعفر حق پناه در همين راستا است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: از آغاز تاسیس گوران، نقش و جایگاه گوران در اقلیم کردستان عراق چگونه بوده است؟
در ابتدا باید به مقدمه ای تاریخی اشاره کنم. گوران متعلق به منطقه سلیمانیه است و سلیمانیه کانون عمده جریان های فکری، سیاسی و روشنفکری کردستان عراق است که جنبش ها و تحرکات متفاوتی با آن چه که در اربیل عراق رخ می دهد، دارد. در اربیل معمولا جریان های ناسیونالیست سنتی و عشایری بودند. اما در سلیمانیه، جریان های روشنفکری فعال تر بودند، برای همین پویش های حزبی در این جا خیلی فعال ، متفاوت تر بوده و نخبگان سیاسی آن نیز از این جهت هر کدام افکار و ایده های خود را داشتند و گروه های سیاسی بیشتری در این منطقه به وجود آمدند. بر همین اساس اتحادیه میهنی با همین گرایش ها از دل کردستان عراق در سال 1975 جدا شد و حدودا سی سال بعد، انشعابی در دل اتحادیه میهنی به وجود آمد و گوران از آن ها جدا شد . می توانیم گوران را به نوعی یک جریان روشنفکری سیاسی سکولار با قرائت های ناسیونالیستی پست مدرن معرفی کنیم که عمدتا نیروهای جوان به آن گرایش دارند. اگر چه از نخبگان سیاسی کهنسال مثل آقای نوشیروان مصطفی یا جلال جوهر و برخی از افراد کادر قدیمی اتحادیه میهنی در این حزب حضور دارند. نیز در این حزب حضور دارند. اما به طور کلی این جریان به گروه دانشگاهیان و طبقه متوسط فرهنگی رو به رشد تعلق دارد.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: در نگاه به جایگاه گوران در اقلیم کردستان در سال های گذشته جایگاه نسبت به سایر احزاب و گروه های فکری و سیاسی در منطقه چگونه بوده است؟
گوران یک جریان استثنایی و متفاوت از همه گروه های سیاسی سنتی و حتی اتحادیه میهنی است. یعنی اگر ما گروه های اسلامی سنتی مثل جماعت اسلامی را در یک طرف قرار دهیم و احزاب سیاسی نوتر مثل پارتی را در یک گروه قرار دهیم، گوران جریان متفاوتی است . از این جهت است که مخاطبان و پیروان خاص خود را دارد و کارکردهای خود را پیدا کرده است. این گروه اگرچه در ابتدا با عنوان اعتراض به وضعیت موجود در سلیمانیه و نوع کارکردهای اتحادیه میهنی و رهبری آن ایجاد شد، اما به تدریج دامنه شعارهای آن تمام کردستان عراق را در برگرفت و به عنوان جنبشی تحول خواه خود را نشان داد که شعارهای اصلی آن، عدالت خواهی، مبارزه با فساد و اقتدارگرایی و پیگیری برخی گرایش های فکری جدید مثل حقوق بشر و آزادی مطبوعات و مواردی از این دست است . در این بین با توجه به این که کردستان عراق طی سال های گذشته به ویژه از سال 2007 تا 2014 وضعیت نسبتا با ثبات و رو به رشدی را طی می کرد، شعارها و ایده های این گروه بسیار مورد استقبال قرار گرفت. اما بعد از سال 2014 و پیدایش داعش در عراق که حکومت اقلیم با تهدید وجودی مواجه شده است، عملا اولویت امنیت بر همه نیازهای ثانویه ای که گوران دارد، غلبه پیدا کرده است و تا حدی این مطالبات تحت الشعاع قرار گرفته است، از آن جایی که یک مسئله سنتی در میان همه احزاب هست، همچنان می بینیم که گوران در کنار سایر احزاب نقش مهمی داشته است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: اصولا مهم ترین رویکردهای مورد توجه گوران در اقلیم کردستان عراق در سال های گذشته در حوزه فرهنگی و سیاسی چه بوده است؟
هنوز زود است برای گوران یک سری ممیزه های مشخصی را برشمریم. در ابتدا این جنبش حالت اعتراضی به فضای سیاسی موجود داشت و منتقد دو حزب مسلط بود. لذا بیشتر در جهت نقد وضع موجود و نفی رویه هایی دو حزب برتر خود را مطرح کرد و هنوز هم ممکن است این روال ادامه داشته باشد . در این بین نتوانسته است برای خود شعارهایی مطرح کند که نشان دهد چگونه این شعارها را عملیاتی و پیاده کنیم. لذا در حال حاضر ترکیبی از آموزه های متناقض و حرف های کلی را در شعارهای گوران می بینیم. آن ها ضمن این که پست مدرن هستند و به نوعی گرایش های فکری جدید دارند، اما باز هم می بینیم که رگه هایی از ناسیونالیسم و پان کردیسم را دنبال می کنند. در حالی که به نوعی معترض به عملکردهای دو حزب دیگر هستند، با این حال در عمل خود هم شاید تفاوتی زیادی با گروه های دیگر ندارند و به نوعی هنوز خود را با جامعه کرد و سنت ها و ارزش های این جامعه روشن نکرده اند . در واقع این رویکرد قابل پیش بینی است که این گروه عمر چندانی ندارد و زمان باید بگذرد تا آن ها بتوانند نهایتا به یک مانیفست روشن و مشخصی برسند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: رابطه گوران با سایر جریان های فکری و مذهبی در داخل اقلیم کردستان چگونه است؟
این از همان فعالیت هایی است که به نظر من کمی تا قسمتی مبهم است و هنوز بخش هایی از آن حالت عملگرایانه دارد. در خیلی از موارد، شعارهای سکولار این جنبش باعث می شود که آن ها از گروه های مذهبی فاصله بگیرند، اما در جاهایی هم به خاطر اهداف سیاسی به آن ها نزدیک می شوند. در رقابت هایی که با اتحادیه دارند. لذا در بعضی از جاها می بینیم که در زد و بندهای سیاسی شان با برخی از احزاب به همین دلایل دور و نزدیک می شوند. این یکی از همان دلایلی است که ما باید منتظر باشیم در آینده تکلیف آن را مشخص کنند. اما قطعا مبنا و خاستگاه گوران به جریان های روشنفکری گره خورده است و در هر حالت نگاهی سنتی به منطقه شمال عراق ندارند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: نوع رابطه گوران با بازیگران منطقه ای و بین المللی در سال های گذشته به طور کلی چگونه بوده است؟
در این مورد هم باید به عمر کوتاه این جریان توجه داشته باشیم. گوران هنوز به عنوان جریان سیاسی مهمی در کردستان عراق در مقایسه با اتحادیه شناخته نمی شود. بلکه اعتبار رهبران آن و بویژه مصطفی امین است که باعث می شود این جنبش وزن و اعتباری پیدا کند. البته آقای دکتر مصطفی بسیار آدم معتبری است و از سوی مقامات کشورهای هم جوار کاملا شناخته شده و پر نفوذی است. اما نمی توانیم این وزن را به گوران هم بدهیم . یعنی هنوز زمانی نیاز است تا این تشکیلات، ساختار، ایدئولوژی و کادرسازی روشن شود و وزن آن ها در کل تحولات سیاسی کردستان عراق مشخص شود. گوران فعلا بیشتر تا حدی که مبارزات پارلمانی و رقابت های سیاسی انتخاباتی هست، مطرح می شوند. اما می دانیم که همه احزاب از جهات دیگر قدرت بیشتری دارند. در حال حاضر گوران در حال پر و بال دادن به فعالیت های رسانه ای خود است و باید منتظر تاثیرات آن بر کشورهای دیگر باشیم. در آن زمان واکنش ها و عکس العمل نسبت به گوران از سوی ایران، ترکیه و سوریه و کشورهای دیگر مشخص می شود.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: آینده، نقش، حضور و جایگاه گوران در اقلیم کردستان به چه عواملی وابسته است؟
باید دید که موجودیت کردستان عراق چه شکلی پیدا می کند و چگونه و در چه حدی تثبیت می شود. یعنی اگر یک کردستان فرضی مستقل داشته باشید، پاسخ متفاوت خواهد بود. نقش گوران در کردستان در قالب نظام کنفدرالی به یک شکل خواهد بود و در کردستان فدرال به شکل دیگری خواهد بود. در این بین در کردستانی به حالت فعلی فعلا مسئله امنیت بر همه امور غلبه پیدا کرده است. من فکر می کنم که در هر صورت گوران یک نیروی پایدار و موثر است، اما وزن آن می تواند در هر یک از حالت ها متفاوت شود.
