در چند یک سال گذشته رویکرد سیاست خارجی سودان دارای تحولاتی نسبت به بازیرگان منطقه ای و بحران هیا جهان اسلام بوده است . در اين راستا براي بررسي بيشتر سياست خارجي سودان و نوع نگاه و رویکرد سودان به بحران جهان اسلام گفتگويي با جعفر قناد باشي داشته ايم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نوع نگاه و رویکرد سودان به بحران جهان اسلام چگونه بوده است؟
می توان نوع نگاه سودان به جهان اسلام را به سه دسته تقسیم کرد: یک نگاه اخوانی است، یک نگاه متاثر از نگرانی و هراس از رسیدن موج بیداری اسلامی به این کشور است و یک نگاه هم به عنوان یک نگاه کشور آفریقایی و عرب زبان است و از این دریچه به مسائل جهان اسلام نگاه می کند. در این راستا نگاه اخوانی کوشش می کند تا حد ممکن در چارچوب ملاحظات اخوان حرکت کند. لذا می بینیم که سودان علاقمندی زیادی به گروه های اخوانی در مصر در قبل از سقوط آنها داشته است. البته با سایر گروه های اخوانی که در کشورهایی مثل تونس، ترکیه وقطر حضور دارد روابط تنگاتنگی دارد. اکنون هم این نگاه را به طور پنهانی دنبال می کند. نگاه اخوانی نگاه تشکیلاتی است و مبتنی بر گرایشات ایدئولوژیک و بر رشد اخوان و گسترش قدرت سیاسی اخوان است . با توجه به این که اخوان در حال حاضر دموکراسی را پذیرفته است، یک نوع نگاه طرفداری از نوعی دموکراسی که به مردم سالاری می انجامد هست. لذا آنها کوشش می کنند، ارتباطاتشان را با اخوانی ها بیشتر کنند و گروه هایی که مرتبط با اخوان را پشتیبانی کنند. در بین گروه های فلسطینی حماس گروه اخوانی است. از همین دریچه به فلسطینیان کمک می کنند. در میان کشورهای خلیج فارس با قطر روابط بهتری دارد. این نگاه متضاد با لیبرالیسم و سکولاریسم است، که معمولا با مخالفت کشورهای بزرگ روبرو می شوند.
نگاه دوم سودان متاثر از بیداری اسلامی است. زمانی که بیداری اسلامی به راه افتاد. این امکان برای مخالفین آقای عمرالبشیر فراهم شد که حرکت های ضد حکومتی راه بیندازند. لذا سودان بسیار متاثر از این قضیه، شیوه محافظه کارانه ای را اتخاذ کرده و این شیوه محافظه کارانه را در رابطه اش با کشورهای اسلامی هم ادامه می دهد. حتی روابطش با ایران تا حد زیادی متاثر از این است تا از بهانه تراشی مخالفین گروگیری کند.
نگاه سوم سودان نگاه آفریقایی است. نگاهی است که به عنوان یک کشور آفریقایی عرب زبان دارد. نگاهی که سیاست هایش مبتنی بر سیاست هایی است که در شمال آفریقا اتفاق می افتد. در این میان کوشش این سودان است که به عنوان یک کشور مستقل جایگاه خوبی را در بین کشورهای اسلامی داشته و به خصوص بتواند نیازهای خود را از طریق مراودات با کشورهای اسلامی چون نفت حل کند. بسیاری از کشورهای عرب چه در شمال آفریقا و چه در خاورمیانه کشورهای نفت خیزی هستند و عموما کشورهای آفریقایی بتوانند اعتبارات و امتیازاتی در رابطه با نفت و سوخت ارزان بدست آورند. البته چون سودان خود دارای نفت است، نگاهش به کشورهای اسلامی نگاهی به عنوان یک کشور کمک کننده و حامی است که بتواند در مقاطع مختلف از مسائل داخلی خود بهره برداری کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اصولا رویکرد سیاست خارجی سودان چه نگاهی به بحران های عمده جهان اسلام داشته است؟
سودان متاثر از شکست اخوان در مصر بود. چنانچه زمانی که اخوان که شکست خورد، موقعیت سودان و عمرالبشیر در داخل سودان و در منطقه تضعیف شد. در واقع خصومت های بیشتر عربستان با اخوانی ها بر روابط و سیاست خارجی سودان سایه انداخت. به طوریکه این سایه در همه مسائل حس می شد. در قضیه فلسطین مواضع سودان (که از آن مبتنی بر حمایت کامل از حماس بود، مواضع تضعیف شد) و میتوان گفت حمایت های سودان از گروه های مبارز فسطینی به شدت کاهش پیدا کرد. در عرصه مسائل مربوط به سوریه و عراق، سودان مواضعش را متناسب با خواست کشورهای ارتجاعی کشورهای عربی اتخاذ نمود و کوشش نمود که هم نوا با آنها با آقای بشار اسد مخالفت کند. البته شاخه اخوانی در سوریه از لحاظ سیاسی نسبت به بقیه شاخه های اخوانی متفاوت عمل می کرد.
آقای عمر البشیر در بعد از فروپاشی حکومت اخوانی در مصر، حمایت جدی تری در قبال گروه های سعودی مخالف و معارض سوری از خود نشان داد. در قضیه یمن که طی شش ماه گذشته است می بینیم که از ابتدا سودان همسویی اش را با عربستان اعلام کرد و در ائتلاف ضد یمنی عربستان به مهره تاثیر گذاری تبدیل شد. منتهی خیلی محتاطانه عمل می کرد و بعضا همکاریهای نظامی خود را به دلیل برانگیخته نشدن مخالفت های داخلی بود. گفته شده که صدها سرباز سودانی و هم چنین ده ها خلبان سودانی در این عملیات ضد یمنی هم سو با عربستان مشارکت داشتند و همچنین گفته شده است که در بخش نیروی زمینی ائتلاف، حدود شش هزار نفر از نیروهای سودانی قرار است در مارب یمن شرکت کنند. البته هنوز خبرهای دقیقی در دست نیست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه کنونی سودان به سایر بحران های جهان اسلام چیست؟
سودان با توجه به این که اخوانی است به شدت با مسائل داعش در آفریقا مثل کشورهای مالی، نیجریه مخالف است. سودان کشوری نفت خیز است و همواره بر استقلال و تمامیت ارضی و سرکوب نیروهای افراطی تاکید کرده است. ولیکن یکی از کشورهایی است که از گروه های مذهبی در لیبی حمایت می کنند،. سودان از جمله کشورهایی است که به طور مخفیانه هواپیماهایش را بر فراز مواضع گروه های سکولار بر لیبی پرواز می دهد. همچنین این کشور از پیروزهای آقای راشد الغموشی در تونس حمایت می کند. اما در دیگر بحران های جهان اسلام (که مربوط به افغانستان و عراق می شود) سودانی ها مواضع متناسب و همسو با کشورهای آفریقایی دارند، یعنی به طور کمرنگی مداخله کشورهای بزرگ را در افغانستان و عراق محکوم می کنند. ولی در عرصه ی عمل متاسفانه علاقمند به رشد حرکت های مورد حمایت عربستان هستند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده ی نگاه سودان به جهان اسلام چگونه است و به چه متغیرهایی وابسته است؟
یکی از مسائل مهم سودان، اختلافات با سودان جنوبی و همچنین شورش هایی (که در بخش جنوبی این کشور اعمال می شود) است و موضع منطقه ای و جهانی سودان را تضعیف کرده و نگذاشته سودان به یکی از کشورهای تاثیر گذار در معادلات شاخ آفریقا تبدیل شود. به جز این مخالفان داخلی هم بسیار موثرند، مخالفینی که سکولار ، لیبرال و یا گرایشات مذهبی ندارند، آنها هم مواضع آقای عمرالبشیر را به شدت تضعیف کرده است. با توجه معادلاتی که بر روابط خارجی و جهانی حاکم است ، هدف آن معادلاتی مبنی بر حداقل باعث حفظ آقای عمرالبشیر در راس دولت سودان گردد. یعنی دادگاه های بین المللی لاهه حکم دستگیری البشیر را تصویب کرده است و آنها علاقمند هستند که در قبال فشارهای غربی و فشارهای داخلی و فشارهای شورشیان جنوبی مناسباتی را برقرار کنند که دولتشان حفظ شود. سودان در حال حاضر با توجه به این که نیازهای مالی دارد، و درآمدهای نفت بین سودان جنوبی و شمالی تقسیم می شود، نیازمندیهای شدید اقتصادی ، مخالفت های داخلی ، مخالفت هایی حقوقی علیه سودان موجب شده سودان را به یک مهره بسیار محافظه کار و کم تاثیر درمنطقه تبدیل کرده است.
