رفع تهدید داعش و فرصت‌های اقتصادی حضور ایران در سوریه
احسان جعفری فر
کارشناس ارشد روابط بین الملل
کشور سوریه از سال 2011 میلادی از سوی گروه های مسلح تروریستی تحت حمایت غرب و کشورهای مرتجع عربی، صحنه جنگ و ویرانی بوده است. در ششمین سالگرد جنگ داخلی سوریه، بنا بر تخمین صندوق بین المللی پول ۷۵ درصد از اقتصاد این کشور تخریب شده و طبق پیش بینی سازمان ملل متحد، دست کم ۳۰ سال برای بازگرداندن اقتصاد سوریه به سطح ماقبل جنگ نیاز است. بر اساس تخمین بانک جهانی میزان خسارت جنگ داخلی سوریه در شش سال گذشته بیش از 226 میلیارد دلار ودر واقع چهار برابر تولید ناخالص داخلی سوریه پیش از آغاز جنگ داخلی بوده است.
با آغاز عملیات آزادسازی عراق و سوریه از گروه های تروریستی و موفقیت های بزرگ آن ها در پاکسازی مناطق بحرانی امیدها برای آغاز دوره بازسازی سوریه قوت گرفته است. بی شک دولت سوریه به تنهایی توانایی بازسازی کشور را نخواهد داشت و نیازمند مشارکت و حضوردیگر کشورها خواهد بود. از همین رو منافع ملموس و واقعی سرمایه گذاری خارجی در وضعیت فعلی سوریه می تواند مورد توجه کشورهای دیگر قرار بگیرد.
در شرایطی که ارتش سوریه به طور کامل مناطق سوریه را از نیروهای داعش پاکسازی نکرده و سوریه در حال پشت سر گذاشتن بحران است، اما تثبیت قدرت حکومت بشار اسد در سوریه و بازگشت آرامش و ثبات نسبی این فرصت را فراهم کرد که دمشق با برگزاری نمایشگاه بازسازی سوریه پس از 6 سال جنگ داخلی، گامی در نشان دادن آمادگی این کشور برای شروع بازسازی و ایجاد فرصت مناسب برای مشارکت دیگر کشورها در این خصوص است. برافراشته شدن پرچم ۲۳ کشور به عنوان شرکت کنندگان مستقیم این نمایشگاه و پرچم نمایندگان ۲۰ کشور دیگر در ورودی این نمایشگاه در شهر دمشق خاطر نشان میسازد که این کشورها برای حضور در برنامه های بازسازی و سرمایه گذاری در سوریه نگاه فرصت محور و سودمحور دارند. در همین راستا فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجه و امنیت اتحادیه اروپا به احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب گفته بود که بازسازی سوریه به 900 میلیارد دلار هزینه نیاز دارد. نکته قابل توجه اینست که در این زمینه برخی کشورهای معاند بشار اسد از جمله مسئولان سعودی سعی کنند تا با استفاده از نفود خود در بانک بین المللی و برخی نهادهای بین المللی اقتصاد سهمی برای شرکت های خود بدست آورند.
با توجه به اهمیت موضوع بازسازی سوریه بشار اسد رئیس جمهور سوریه با هوشیاری نسبت به زیاده خواهی حامیان تروریست با اظهاراتی صریح و قاطع در مصاحبه با روزنامه الوطن از ایجاد محدودیت برای حضور کشورهای حامی تروریسم سخن گفت و تاکید کرد که ملت سوریه نخواهد پذیرفت حامیان تروریست ها وارد وطنشان شوند. وی پیشتر نیزگفته بود که عملیات بازسازی سوریه عمدتا به سه کشور روسیه، چین و ایران متکی خواهد بود که در این بحران در کنار سوریه ایستاده اند. در این خصوص کشور ایران به خاطر حمایت همه جانبه از بشار اسد می تواند در بازسازی این کشور نیز نقش عمده ای بر عهده داشته باشد. از طرفی این کشور به سبب اعتقادات مذهبی و بازسازی عتبات عالیات میتواند نقش پر رنگ تری در بازسازی سوریه بویژه در مناطق شیعه نشین ایفا کند. هرچند بنظر میرسد سهم واقعی ایران با توجه به تعمیق روابط سیاسی و شرایط بسیار مناسب سرمایه گذاری شرکتهای ایرانی بیش از هر کشور دیگری می بایست باشد. چین نیز با داشتن سهم ۸۰ درصدی از مبادلات خارجی سوریه، بزرگترین شریک تجاری دمشق به حساب می آید و از همین رو انتظار می رود که در بازسازی بخش های صنعتی سوریه، حضور پررنگ تری داشته باشد.
طبق برآوردهایی پتانسیل سرمایه‌گذاری در برخی بخش‌های مختلف در سوریه شامل: زیرساخت ۴۱ میلیارد دلار، سرمایه‌گذاری در بخش تجهیزات درمانی ۱۱ میلیارد دلار، نوسازی مدارس ۵ میلیارد دلار، نوسازی و ساخت مسکن ۴۸ میلیارد دلار، تجهیزات و انشعابات آب و فاضلاب ۱۴۰ میلیارد دلار است. با این حساب مهمترین عوامل و دلایل سیاسی نفود ایران در سوریه عبارتند از:
1- حفظ شرایط: از آنجا که ایران بزرگترین حامی سوریه برای حفظ موقعیت بشار اسد بوده است بنابراین جهت حفظ شرایط سیاسی بشار اسد لازم است که پیوند سیاسی بین دو کشور عمیق تر گردد.
2- تحکیم روابط پساداعش: میتوان گفت که بخاطر حفظ نقش موثر ایران در وضعیت بحران سوریه بنابراین لازم است تا وضعیت روابط دو کشور رو به گرمی بیشتر بگراید و عقب نشینی یا کاهش سطح روابط انجام نگیرد.
3- رقابت سیاسی: از آنجا که دولت بشار اسد روز بروز بر میزان ثبات سیاسی خود خواهد افزود. بنابراین به خاطر موقعیت جغرافیایی سوریه و وجود منابع در این کشور، روابط دیگر کشورها با این دولت تقویت خواهد شد.
اما در خصوص مهمترین دلایل اقتصادی برای نفوذ ایران در سوریه میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1-جاذبه های زیارتی سوریه: کشور سوری به خاطر داشتن اماکن مقدس مذهبی و بویژه برای شیعیان می تواند جاذبه های زیارتی بسیاری داشته باشد و توریست های بسیاری را جذب خود کند. لذا کشور ایران میتواند از این زمینه برای توسعه روابط خود بهره بجوید.
2-منابع زیاد انرژی: کشور سوریه دارای منابع بسیاری در حوزه انرژی و … می باشد و بنابراین وجود شرکتهای مختلف ایرانی جهت سرمایه گذاری یا واسطه گری فروش می تواند سود بسیار مناسبی را ایجاد کند.
3-نیاز به سازندگی: با توجه به وجود جنگهای داخلی در سوریه این کشور در بسیاری از مناطق به بازسازی دارد و از این‌رو، شرایط فعلی در سوریه فرصت مناسبی برای پیمانکاران و شرکتهای عمرانی می تواند فراهم سازد.
4-وجود رقابت: از آنجا که امروز سوریه در وضعیت یک کشور جنگ زده با ویرانی و تخریب زیرساخت ها نیز مواجه است. لذا آبادانی این کشور نیاز به سالها سرمایه گذاری خواهد داشت. لذا کشورهای مختلف و شرکتهای متعدد در تلاش هستند تا بتوانند در این کشور نفوذ کرده و اینگونه در پروژه های بلند مدتی که در پروسه آبادانی این کشور است سهیم باشند.
پیامدهای حضور ایران در دوران پساداعش در سوریه
در زمینه پیامدهای حضور ایران در سوریه میتوان به پیامدهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت توجه کرد. به‌طورکلی پیامدهای کوتاه‌مدت حضور ایران در سوریه میتواند شامل: حفظ حضور و عدم ایجاد خلأ قدرت در سوریه، حفظ نقش حمایتی و ادامه مبارزه با داعش، مقابله بانفوذ جریان‌های بر هم زننده ثبات دولت، میانجیگری و ایجاد فرصت‌های اقتصادی زودبازده به‌ویژه حوزه فرهنگی-مذهبی و حفظ ارتباط باشد. پیامدهای میان‌مدت حضور ایران در سوریه میتواند شامل: ایجاد فرصت‌های نفوذ اقتصادی، ایفای نقش فعال‌تر در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در سوریه، گسترش روابط دو کشور و عقد قراردادهای متعدد و حفظ حضور و نفوذ باشد. پیامدهای بلندمدت برای ایران میتواند شامل: تعقیب سیاست‌های منطقه‌ای و استفاده از موقعیت سوریه، افزایش امنیت منطقه، مقابله با برخی جریان‌ها، گسترش ابعاد نفوذ در سایر حوزه‌ها و منطقه و رونق اقتصادی و تقویت جبهه مقاومت باشد. بدون شک علاوه بر دولت سوریه، ایران نیازمند ارتباط با ملت سوریه نیز است و بدین ترتیب میتواند با افزایش ارتباط مردمی نسبت به نقش سازنده خود در زمان بحران و پس‌ازآن در سوریه موفق‌تر حاضر شود.
**مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاما به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نمی باشد.
