در گفتگو با کارشناس مسائل خاورمیانه در موسسه آینده پژوهی جهان اسلام مطرح شد:
در بحران سوریه، وضعیت به نفع دولت شناور است.
پیامدهای منفی بحران سوریه بر جهان اسلام
در سه سال گذشته خواسته یا ناخواسته بحران سوریه پیامدهای منطقه ای و داخلی داشته است. در این بین از آغاز بحران سوریه پرسشی که مد نظر بسیاری بوده تاثیر و پیامدهای ژئوپلتیکی و نظامی، سیاسی و اقتصادی این بحران بر کشورهای اسلامی در کوتاه مدت و میان مدت بوده است. در همین راستا به منظور بررسی بیشتر این پیامدها بر ژئوپلتیک جهان اسلام گفتگویی با آقای دکتر حسین رویوران کارشناس مسائل خاورمیانه و سوریه انجام داده ایم:
آیا می توان قائل به پیامدهای مستقیم و غیر مستقیم بحران سوریه بر ژئوپلتیک جهان اسلام بود؟
بله می توان چنین چیزی را تصور کرد. چرا که نخست تجزیه عملی این کشور رخ داده است. بخشی از این کشور در اختیار داعش، بخشی در اختیار جبهه النصره و بخشی نیز در دست ارتش آزاد و دولت سوریه است. همچنین تجزیه سیاسی باعث ویرانی ساختارهای این کشور شده است. این امر نشان می دهد بخشی از هدف تضعیف حقله های محور مقاومت و درگیر بحران ساختن آن، رخ داده است. اما این برنامه ریزی به نتیجه قعطعی نرسیده است. چرا که دولت سوریه سقوط نکرده و گروه هایی که قرار بود سوریه را درگیر بحران کنند و اتحاد و ائتلاف های سوریه را تغییر دهند با به دست گفتن قدرت به چنین جایگاهی نرسیدند و در نهایت وضعیت سوریه به هر صورت به نفع دولت شناور است.
در سطح خارجی، این بحران در کشورهای عراق و لبنان طبیعی است. اکنون سخن از اردن، عربستان و کویت است و این امر نشان می دهد آنچه در سوریه شروع شده، تاثیر گذاری بر کشورهای دورتر را هم محتمل می کند. این امر نوعی واگرایی و درگیریهای داخلی و بحران سازی در جهان اسلام را ایجاد کرده که با حوادث سوریه آغاز شده و محدود به مرزهای داخلی آن نبوده است. در این حال سوریه دارای مرز با فلسطین است و دارای جایگاه ویژه در معادله با رژیم صهیونیستی، لذا هر تحولی در سوریه تاثیر مستقیم بر تحولات فلسطین دارد. اما آنچه تعیین کننده نهایی است برآیند قطعی است. چرا که بحران همچنان ادامه دارد . من تصور می کنم شرایط در سوریه برگشت ناپذیر است و پروژه براندازی شکست خورده و دولت هم به مقدار زمانی نیاز دارد تا کار را یکسره کند و توطئه را به گونه کامل برطرف کند.
بحران سوریه در چه حوزه هایی به گونه غیر مستقیم بر جهان اسلام تاثیر گذاشته است؟
این بحران در تغییر تضادها تاثیر داشته است. یعنی جهان اسلام با مقاومت و جبهه مقاومت در حال تعریف تضاد با اسرائیل بود، اما متاسفانه کشورهایی چون عربستان با همکاری کشورهایی غربی گروه های تکفیری را ایجاد کردند. نخستین کارکرد این گروه ها تغییر تضاد جهان اسلام از اسرائیل و سپس انتقال تضاد به داخل جهان اسلام بر اساس مذهب بود. چنانچه اکنون درگیری مذهبی و تغییر تضاد ها خیلی از کشور ها را دربرگرفته است. در مورد سوریه بسیاری از کشورها موضع گرفته و گردونه تضاد شده اند، اما اکنون که اسرائیل به غزه حمله میکند عربستان و دیگران هیچ گونه واکنشی نشان نمیدهد. حتی مصر اعلام میکند کاری به غزه ندارد. این نوع گفتمان نشان میدهد تغییر نوع تضاد تاثیرگذار بوده و وحدت جهان اسلام در نتیجه این بحران دچار واگرایی جدید شده است.
بحران سوریه چه پیامدی بر روابط قطب های عمده جهان اسلام داشته است؟
اکنون تقریبا ایران و عربستان قطب هایی مهمی هستند و در موضوع سوریه و عراق و لبنان در مقابل هم قرار گرفتند. در واقع جبهه مقاومت در همه بحران ها با اتحاد و ائتلاف دارای نگاهی واحد است اما محور عربستان دچار شکاف شده است. یعنی در موضع اخوان، عربستان در تقابل کامل با قطر و ترکیه است. چنانچه در داخل سوریه هم داعش در مقابل جبهه النصره اروپا و امریکا دچار اختلاف شده است. یعنی در طیف جبهه مقاومت وحدت فکری و سیاسی وجود دارد اما در طرف مقابل واگرایی های و اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد.
بحران سوریه چه تاثیری بر مساله تعدد مذاهب در جهان اسلام داشته است؟
در واقع به جای اینکه جهان اسلام به سمت وحدت به پیش رود به دلیل اختلاف نظر در این حوزه دچار واگرایی شده است. یک سری از کشورهای طرفدار و یا کشورهایی مخالف نظام سوریه هستند و این موضوع جهان اسلام را تاحدی تضعیف کرده است. در این بخش متاسفانه فرهنگ وحدت طلب و امتی کنار گذاشته شده و فرهنگ واگرایی و تعصبهای تنگ فرقه ای جایگزین شده است.
بحران سوریه در حوزه های دیگر جهان اسلام چون آسیای مرکزی چه تاثیری برجا گذاشته است؟
متاسفانه تاثیر منفی مشاهده می شود. یعنی زمانی که در مالزی شیعه شدن یک جرم تعریف شده است و هر کسی شیعه گردد به زندان خواهد افتاد این فاجعه است. یعنی به بهانه حفظ وحدت اجتماعی در مالزی این حکم صادر شده است و این امر آزادی عقیدتی را زیر سوال برده است. بهانه مالزی این است که کشور را دچار اختلافات و تقابل نکند. گذشته از این در اندونزی و شمال آفریقا و در مصر شیعیان کشته شده اند. در لیبی هم برخی اساتید دانشگاه به صرف داشتن تابعیت عراقی و احتمال شیعه بودن ترور شده اند. این مسائل نشان می دهد واگرایی آغازی دارد اما پایانی ندارد.
در صورت بندی کلی بحران سوریه بیشتر تاثیرهایی منفی بر ژئوپلتیک جهان اسلام داشته است یا پیامدهایی مثبت؟
من جدا از توان سوریه در عبور از این بحران وجه مثبتی در تاثیر بحران سوریه بر حوزه ژئوپلتیک جهان اسلام نمی بینم. یعنی در نگاهی کلی به دلیل نوع تاثیرگذاری ها، انشعاب ها، تقابل ها و قطب بندی ها تاثیرهای منفی بحران سوریه داشته و فرایند آن فرایندی منفی برای جهان اسلام بوده است.
بحران سوریه چه تاثیری در حوزه های اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام داشته است؟
بحران سوریه ماهیتی اجتماعی و سیاسی داشته است اما قطعا ویرانی سوریه هزینه ای بر جهان اسلام است. همچنین هزینه های عربستان و قطر (که گفته میشود بیش از ده میلیارد دلار در این بحران هزینه کرده اند) و همچنین کشته شدن افراد، یتیم شدن بچه ها و بی سرپرست شدن خانوده ها، تاثیرات و هزینه هایی برای کشورهای اسلامی دیگر دارد. در بعد دیگر متاسفانه گروه های تروریستی تصویری از اسلام ارائه داده اند که خونریز است، سر می برد و آدمکش است و قتل عام های دسته جمعی میکند. در این تصویر اسلام برخورد نامناسبی با مسیحیان و دیگران دارد. این امر موجب شده است تا تصویر نامناسبی از اسلام در غرب ارائه شود که هیچ گونه همخوانی با اسلام ندارد . در واقع اسلام اینگونه نیست و متاسفانه این بحران ها تصویر اسلام را در غرب خاکستری کرده است. چنانچه سال ها پیش هزاران نفر در غرب مسلمان می شدند، اما از وقتی که بحران سوریه آغاز شد این فرایند تا حد زیادی متوقف شد. این امر به نوع تصویر سازی نامناسب از اسلام مرتبط است.
