جریان ها و گروه های حامی بوکوحرام در نیجریه | جعفر قنادباشی / کارشناس مسائل آفریقا

وضعیت بوکوحرام در یک سال گذشته

بوکوحرام در سال گذشته علاوه بر ادامه ی کشتارهایی که به صورت طبیعی انجام می داده است؛ دامنه ی فعالیت های تروریستی خود را گسترش داده است. یعنی در شهرهای مختلف عملیات هایی علیه اجتماعات بزرگ مسلمانان صورت داده است. در حالی که در گذشته این چنین نبوده است، در گذشته در مناطق کوچکی با برخی کلیساها یا دفاتری از سازمان ملل در پایتخت نیجریه مورد حمله ی این گروه  قرار می گرفت، ولی در سال گذشته حملات خود را متوجه اجتماعات بزرگ مسلمانان کرده است و بسیاری از اجتماعات و مساجد را از طریق انتحاری یا عملیات بمب گذاری نابود کرده است. اوج گیری  بوکوحرام بعد از تشکیل خلافت در سال گذشته، که همزمان با اعلام خلافت داعش در شمال عراق، موصل، رقه و سوریه  و اعلام خلافت در صحرای سینا و در برخی مناطق شمال آفریقا بود؛لذا حملات خود را به شهرهای دیگر گسترش داد و حتی به بیرون از مرزهای نیجریه نیز رسید. به گونه ای که در کشور کامرون تحرکاتی را از خود آغاز کرد. البته در سال گذشته آدم ربایی دختران دانش آموز ادامه یافت و حتی بعضا نیمی از ساکنان برخی شهرها توسط این گروه ربوده شدند. بخش دیگری از فعالیت آن ها، فراری دادن مردم از مناطق مسکونی بود؛ از این مسیر افراد بسیاری آواره شدند. در واقع می توان گفت به رغم اینکه ارتش نیجریه این گروه ها را سرکوب کرد ولی ضربات کاری را این گروه دریافت نکرد. شاید بتوان گفت در میان همه گروه های شبه داعش و تکفیری این گروه کم ترین هزینه را هم از نظر مالی و هم جانی داد و در حال گسترش دامنه ی سیطره ی نظامی و خلافت خود در شمال آفریقا هستند.

در ما شاهد شاهد گردهمایی در کشورهای آفریقایی بودیم، آنها سعی کردند با گردهمایی، تدابیری را علیه این گروه اتخاذ کنند. اما آنچه بود تحرکات در کشورهای مختلف بود، به گونه ای که عملیات آدم ربایی آن ها در کشورهای دیگر توسط شاخه های این گروه انجام شد.

وضعیت مالی و اقتصادی بوکو حرام در سال های اخیر

مناطقی که بوکو حرام در آنجا حضور دارد، مناطق نفت خیزی نیست. گرچه  مردم برخی مناطق نفت خیز به دلیل سارقان نفت، متوجه این گروه شده اند. ولی منطقه ای که بوکوحرام در آن حضور دارد منطقه ای با درآمد کشاورزی هنگفتی است. یعنی در بین گروه هایی که شبه داعش هستند، این گروه ها کم ترین درآمد را دارند؛ آنها چون صادرات و وارداتی ندارند و مبلغانی  این ها از سوی عربستان مورد حمایت قرار می گرفتند. هم اکنون گفته می شود که تسلیحاتی که در اختیار آنهاست، از طریق قطر یا عربستان تامین می شود. بنابراین درآمد چندانی ندارند و حتی به دلیل دوری از دریا نمی توانند محصولاتی همچون کاکائو، موز (که در آنجا وجود دارد) خرید و فروش جهانی انجام دهند. لذا کم ترین درآمدها را این گروه ها دارند . به علاوه برخی درآمد ها را که تحت عنوان، زکات از مردم می گیرند. البته بخشی از درآمد آن ها نیز حاصل سرقتی از مردم یا امکان دولتی میباشد.

حجم نیرو، ترکیب و حضور میدانی بوکوحرام

از آنجا نیجریه به عنوان پرجمعیت ترین کشور آفریقایی است و بیش از یکصد و شصت میلیون نفر جمعیت دارد، بوکو حرام از نظر نیرو می تواند تعداد زیادی نیرو را در اختیار بگیرد، به خصوص اینکه نهادهای دولتی، نهادهای مردمی قوی نیستند. لذا می توان گفت؛ بوکوحرام یمتواند نیروهایی بسیاری را در اختیار بگیرد. ولی از نظر آموزش و تامین آن ها قدرت بسیار کمی دارد. آمارهایی که از تعداد نیروها ارائه می شود، بسیار متعدد است. چون بوکو حرام هر شهری را گرفته است تعدادی نیرو را در سطح اداری مستقر کرده و یک سری نیروهای نظامی (که تعدادشان را بین 12تا18 هزار نفر اعلام می کنند و هیچ کدام دقیق نیست) هست. در واقع در این مناطق هیچ سرشماری از آغاز تاریخ نیجریه انجام نشده است و این آمار بر اساس تخمین بوده است. این گروه با توجه به اینکه شهرهای مختلف را با راه های ارتباطی کم می توانند بپی ماید نشان می دهد نیروی کافی برای این اقداماتشان در اختیار دارند.

از نظر میدانی، آنها در مناطق میانی نیجریه حضور دارند. نیجریه به دو بخش اصلی تقسیم می شود. بخش شمالی اکثریت مسلمان هستند و دو قبیله فولانی زبان ها و هائوسا زبان ها در آن جا زندگی می کنند؛ (از 36 استان نیجریه، استان های شمالی مسلمان هستند.) بخش جنوبی هم عمدتا مسیحی هستند. جایی که بوکو حرام ساکن شده ، شهری به نام مادی گوری در واقع در مرکز نیجریه است و این شهر، آغاز حرکت این گروه بوده است؛ اکنون آنها تا مناطق شمالی نیجریه حضور دارند. البته عمدتا حرکت این گروه در یک سال گذشته، از این شهر مادی گوری به شمال شرق نیجریه یعنی کشور چاد و بخشی از کامرون بوده است.

جریان ها و گروه های حامی بوکوحرام در داخل نیجریه

بیشتر شهروندان نیجریه مخالف بوکوحرام هستند. بوکوحرام در نیجریه مورد حمایت هیچ گروهی نیست. یعنی هم شیعیان نیجریه با آن ها مخالف هستند. هم اهل سنت مساجدشان مورد حمله قرار می گیرد و مخالف بوکو حرام هستند. گروه های مسیحی نیز به کلی مخالف هستند. برخی مذاهب سنتی  در نیجریه نیز با آن ها مخالف اند .لذا هیچ نشانه ای از این که گروه یا حزبی از  بوکوحرام حمایت کند وجود ندارد. در واقع برخی مردمی را که مورد ظلم قرار گرفته و احساس می کردند که از سوی حکومت مرکزی مورد تبعیض قرار می گیرند به این گروه پیوستند. اگر به اواخر قرن گذشته و اوایل قرن حاضر برگردیم، قبل از تشکیل بوکوحرام، مردم خواستار عدالت و اجرای شریعت بودند. لذا برخی گروه های دیگر (که خواستار اجرای عدالت اسلامی و شریعت اسلامی به معنای اجرای مجازت هایی اسلامی هستند) هم به بوکوحرام پیوسته اند. آنها احساس می کنند که مشکلاتی ناشی از فقر، دزدی و به خصوص اقدامات غیراخلاقی دارند و چون تصور صحیحی از اسلام ندارند؛ قرائت اشتباه داعش و بوکوحرام را از اسلام درست می دانند. یعنی نبود سواد و کتب ارزشمندی که اسلام واقعی را معرفی کند، سبب شده است که آنچه بوکو حرام به عنوان جهاد انجام می دهد، اسلامی معرفی گردد و بوکوحرام هم آنچه در سطح محاکمات، اعدام ها انجام می شود، نوعی ادامه سیره ی پیامبر(ص) و صحابه ی پیامبر معرفی کنند. در حالی که این چنین نیست. در واقع بخشی از کسانی که بوکوحرام  ها حمایت می کنند، جوانان و مردمی هستند  علاقه مندند از این مشکلات و فساد ناشی از غرب گرایی به خصوص فساد زنان و دختران رهایی یابند. نگرانی ها از سرقت های زیاد سبب شده آن ها فکر کنند که مجازات بوکوحرام درباره ی سارق، آن ها را از این وضع نجات می دهد. در واقع طرفداران بوکو حرام اغلب کسانی هستند که قبل از پیدایش بوکوحرام، دولت نیجریه را مجبور کرده بودند که در 19 ایالت شمالی این کشور، قانون شریعت را اجرا کند.