پاکستان مهد تندروی و جریان های متعدد اسلامی بوده است. در این بین برای بررسی بیشتر جریان های سیاسی مسلمان میانه رو و تندرو در پاکستان گفتگویی با عاشق حسین طوری کارشناس مسائل پاکستان داشته ایم:
جریان های سیاسی مسلمان میانه رو در پاکستان شامل چه گروه هایی هستند؟
در بخش مذهبی در واقع جمعیت علمای اسلام به رهبری که این شاخه در حقیقت 25 سال پیش از این حزب جدید علمای اسلام به رهبری مولانا فضل الرحمن جدا شده است. ولی الان مولانا فضل الرحمن یک میانه رو است. همان طور که چند روز پیش مورد حمله ی انتحاری هم قرار گرفت که جان سالم به در برد. طالبان او را یک میانه رو می دانند و طالبان این کار را کردند. جندالله مسئولیت آن را به عهده گرفت . همچنین جمعیت علمای اسلام شاخه ی نورانی میانه رو هستند و با تشیع ارتباط دارند. مولانا فضل الرحمن در جمعیت علمای اسلام قبلا چند سال پیش در انتخابات با تشیع ائتلاف کرده بودند. مولانا فضل الرحمن شدیدا در تیررس افراطی ها و طالبان و تکفیریون است. علتش این است که چرا شما با شیعیان ائتلاف می کنید وحدت می کنید یا مثلا جمعیت اسلامی هم به نوعی می شود. اسم میانه رو را گذاشت ،کما این که این جماعت اسلامی تمایلاتی نسبت به بعضی چیزها دارند اما در کل این ها میانه رو محسوب می شوند. گروهک هایی که از این ها جدا شدند افراطی هستند. در بین احزاب مذهبی کوچک دیگری هم هستند که میانه رو هستند و طالبان و جندالله تندرو هستند و گرنه جمعیت بزرگ آن ها همین جمعیت علمای اسلام به رهبری مولانا فضل الرحمن میانه رو هستند. یعنی مولانا فضل الرحمن ، جماعت اسلامی ، علمای اسلام به رهبری نورانی میانه رو هستند. در واقع احزاب سیاسی بیشتر سکولار هستند مثلا مردم به رهبری آصف زرداری سکولار هستند و آن ها را قبول ندارد .
جناح های تکفیری دارای چقدر نیرو و چه نگاهی هستند؟
در راس آنها گروه طالبان پاکستان هستند که ملا فضل الله رهبرشان بود. که قبل از آن حکیم اله محسود اینان تکفیری هستند. سپاه صحابه و جندالله تکفیری هستند. جماعت الاحرار به رهبری خان سید سجنا که جدا شده از طالبان هستند بیشتر تکفیری هستند. اینان گروهک های زیرین هم دارند.
نگاه جریان های مختلف به بحث تقریب مذاهب چیست؟
جمعیت علمای اسلام دارای سه چهار شاخه هستند. جمعیت اسلامی به رهبری سراج الحق که قبلا به رهبری مرحوم قاضی سراج الحد بود به تقریب مذاهب اعتقاد دارد. این ها همه شاید در شورای وابستگی شیعه و سنی حضور داشتند. الان هم در مجلس وحدت مسلمین یک سری سنی های مثل قادری که احزاب مذهبی هستند یا همان شورای اتحاد اهل سنت که بریلوی هستند با شیعیان مشترکات زیادی دارند. این ها خیلی با شیعیان ارتباط دارند طالبان را مسلمان نمی دانند . طاهر قادری که چندی پیش تحصن داشت این هم طالبان را مسلمان نمی دانند. اینان طالبان را جزء خوارج می دانند. احزاب سنی های بریلوی همه ی این ها را خوارج می دانند، اما ولی احزابی که تفکری مثل مولانا فضل الرحمن یا جماعت اسلامی یا مولانا سمیع الحق دارند طالبان را خوارج نمی دانند ولی کارهای تکفیریان را محکوم می کنند و خوب نمی دانند ولی این ها را خوارج نمی دانند. اکثریت پاکستان سنی های بریلوی هستند تکفیریون را جزء خوارج می دانند.
اگر بخواهیم به جریان های اسلامی در پاکستان نگاه کنیم اصولا این جریان ها چه نگاهی به دولت دارند؟
اینان با دولت مرکزی رابطه دارند. مثل جمعیت علمای اسلام با دولت مرکزی تقریبا در ائتلاف دولتی هستند یا جمعیت اسلامی در دولت ایالتی با عمران خان با نهضت در ائتلاف هست. حکومت ها بیشتر هم در مرکز هم در ایالتی ائتلافی هستند . به هر حال این احزاب نظام پاکستان را قبول دارند ولی تکفیریون که نظام دموکراسی پاکستان را کفر می دانند و به نحوی مذهبی این دولت را قبول ندارند.
جریان های شیعه در پاکستان شامل چه گروه هایی می شود؟
مجلس وحدت مسلمین است که چند سالی است به رهبری علامه تشکیل شده و دبیر کلش بسیار فعال است و با اهل سنت بریلوی در ائتلاف به سر می برند و با احزاب مذهبی دیگر در تعامل هست. نهضت جعفری که حامد علی موسوی که جدا است. ساجد علی نقوی رهبر تحریک اسلامی دارد و جعفری را در پاکستان داریم. جریان های سیاسی در بین دانشجویان یا سازمان های دانشجویان امامیه وجود دارد . همچنین سازمان هایی که در کراچی، لاهور تشکیل شده است اما انجمن وحدت مسلمین است که در سطح بین المللی هم حضور دارد و به نوعی شیعیان را رهبری می کند .
آیا در بین جریان های شیعه جریان های تندرو هم حضور دارند؟
الحمدلله شیعیان تابع خط ولایت فقیه هست. یعنی همه جریان های مذهبی و دانشجویی که تابع قبلا پیرو خط امام بودند الان هم پیرو خط رهبری ایران آیت الله خامنه ای هستند. ما اینها هیچ افراطی تا الان نشنیده ایم و ندیدیم و نمی توان اثبات کنرد که شیعیان از خودشان افراط کاری نشان داده باشند.
نگاه جمعیت شیعه و همکاری بین جریان های مختلف در پاکستان حضور دارد؟
چندی پیش احزاب شیعه و سنی در مجلس وحدت مسلمین که بحران سیاسی بوده با عمران خان در ائتلاف بودند. حتی اگر در گذشته هم که جکوکت مهذبی در خیبر پختونخواه تشکیل شده بود شیعیان سنی ها را حمایت کردند و سنی ها هم به یک سری صندلی ها در حکومت رسیدند. شیعیان برای خودشان یک انتخابات ضمنی در مولتان دارند جابر هاشمی که انتخاب شد تقریبا نزدیک به نهضت انتصاف بود اما بیشتر به آراء شیعه پیروز شد . وی به دفتر مرکزی شیعیان آمد و تشکر کرد که من با پشتیبانی شما پیروز شدم در واقع شیعیان نقش خیلی مهمی در سیاست ایفا می کنند.
در دهه های اخیر رابطه ی جریان های شیعه با دولت چگونه بوده است؟
دولت اگر حق و حقوق شیعیان را تأمین کند شیعیان هیچ مشکلی با دولت ندارند. الان هم در مقابل حکومت نواز شریف آنان به خاطر این که حق و حقوق شیعیان تأمین نمی شد به تحصنی ها پیوست. در واقع شیعیان نظام را درکل قبول دارند و از ارتش حمایت می کنند. زیرا معتقدند که در مقابل طالبان که دشمنان اهل بیت و شیعیان هستند باید ایستاد و چرا دولت از حق و حقوق شیعیان دفاع نمی کند؟ چرا قاتلین شیعیان دستگیر و محاکمه نمی شوند؟ شیعیان از دولت و نه از نظام ناراحتند و این امر مورد اعتراض شیعیان قرار دارند. در واقع اگر دولت شیعیان و حقوقشان را تأمین کنند هیچ مشکلی با دولت ندارند شیعیان پاکستان نظرشان این است که پاکستان را شیعیان به وجود آوردند. محمد علی جناح موسس و رهبر پاکستان شیعه بوده بعد از تشکیل پاکستان هم پاکستان از نظر مالی صندوقش خالی بود و هیچ نداشت . در این دوران ثروتمند ترین شخص آن زمان کشور شیعه بوده به نام راجا محمود که کل ثروتش را در صندوق دولت پاکستان قرار داد و اجازه داد پاکستان به وجود آید. شیعیان معتقدند که آنها پاکستان را ایجاد کردند و این هایی که ادعای پاکستانی بودن می کنند اصلا مخالف تشکیل پاکستان بودند. شیعیان پاکستان معتقدند ما پاکستان را به وجود آوردیم و ما پاکستان را نجات خواهیم داد.
