جایگاه نقش و کارکرد رسانه‌های جمهوری آذربایجان (بخش دوم)/گفتگو با میرعلی آقایف

جایگاه، نقش و کارکرد رسانه‌های جمهوری آذربایجان (بخش دوم)

– گفتگو با میرعلی آقایف

استاد دانشگاه و کارشناس رسانه‌ای در باکو

امروزه شاهد تحولات گسترده ای در عرصه رسانه ها هستیم و در نتیجه انقلاب ارتباطات، نقش رسانه ها در دنیای کنونی برخلاف گذشته بسیار پررنگ شده است. سیاست و دیپلماسی نیز از این تغییرات مصون نبوده و تحولات به وجود آمده هم در دیپلماسی و هم در عرصه رسانه موجب شکل گیری پدیده جدیدی به نام «دیپلماسی رسانه ای» شده است. در این بین در یک دهه گذشته عملا رسانه‌های جمهوری آذربایجان نقش مهمی را در داخل این کشور به عهده گرفته اند. در این راستا برای واکاوی بیشتر این عملکرد این رسانه ها به گفتگویی با میرعلی آقایف استاد دانشگاه و کارشناس رسانه‌ای در باکو نشسته ایم:

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نقش دیپلماسی رسانه ای  در معرفی خود به عنوان بازیگر مهم و معرفی خود به عنوانی قدرتی مهم تا چه حدی مورد توجه رسانه‌های آذری بوده است؟

با ترقی جهان و جهان رسانه ای، اصطلاح دیپلماسی رسانه ای نیز به وجود آمده است. متاسفانه که ما در دنیای کنونی شاهد آن هستیم که دیپلماسی رسانه ای به ابزار فشار دیپلماتیک و سیاسی مبدل گردیده است. همان گونه که دیپلماسی جمهوری آذربایجان بر دوستی و صلح استوار است، بنیاد دیپلماسی رسانه ای کشورمان نیز از این دو عامل برگرفته است. رسانه‌های آذربایجانی از دیپلماسی رسانه ای برای تحقق اهداف ملی و ایجاد فضای دوستی و صلح در منطقه و در کل جهان استفاده می نمایند. البته این هم امکان ناپذیر است که برخی از همسایگان و حتی قدرت های جهان، دیپلماسی رسانه ای را بابت ایجاد تنش در میان مردم و دولت آذربایجان، انحراف افکار عمومی، فشار آوردن به سیاست های دولت آذربایجان و غیره مورد استفاده قرار می دهند که رسانه‌های کشور در مقابل آنها با استفاده از دیپلماسی رسانه ای بی غرضپرورانه پاسخ ها می دهند.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: توان و میزان تاثیرگذاری رسانه ای کشورهای مانند ترکیه و روسیه را در رسانه ها و افکار عمومی جمهوری آذربایجان چگونه ارزیابی می کنید؟

همان گونه که می دانید، رسانه ها علاوه بر اطلاع رسانی یک ابزار تبلیغاتی نیز می باشند. رسانه ها در آذربایجان بدون هیچ محدودیتی بر اساس قوانین دولت کار میکنند. در همان راستا، مردم آذربایجان نیز حق دارند از هر شبکه یا خبرگزاری که مورد علاقه شان است، اطلاع بگیرند. استفاده از ماهواره ها هم در جمهوری آذربایجان آزاد می باشد. مردم می توانند با استفاده از ماهواره ها شبکه‌های دولت های خارجی، همچنین روسیه و ترکیه را تماشا کنند. البته این امر نیز موجب تفاوت در بین افکار عمومی می باشد. اگر مد نظر داشته باشیم که هر رسانه ای دارای سیاست های خود می باشد، ممکن است که دیدگاه های سیاسی کسی که اطلاعات را از رسانه‌های روسیه ای می گیرد، با دیگری که از رسانه‌های ترکیه ای یا دیگر کشور های جهان می گیرد، متفاوت باشد. البته این امر نیز با وجود تبعات مثبت، نتایج منفی نیز دارد.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آیا میتوان بین رویکرد های رسانه ای دو کشور ترکیه و جمهوری  آذربایجان در تحولات و دگرگونیهای اخیر منطقه خاورمیانه تفاوتهایی را قائل بود؟

دولت های ترکیه و جمهوری آذربایجان دولت های دوست هستند. ولی هر دولت نگاهی مخصوص به خود در رابطه با مسایل جهان و تحوات منطقه ای دارد. این نیز سبب می شود که رسانه‌های دولت ها تفاوت هایی داشته باشند. می توان در دیدگاه رسانه‌های جمهوری ترکیه و آذربایجان همانند ها و تفاوت های زیادی را مشاهده کرد. قبل از همه چیز می توان این نکته مهمی را ذکر کرد که، ترکیه در دل این تحولات است و برخی از رسانه‌های این کشور برای کسب اطلاع دقیق و صحیح، خبرنگاران خود را به کشور های جنگ زده اعزام کرده و می کنند. ولی رسانه‌های آذربایجان این فرصت را ندارند و هیچ خبرنگاری آذربایجانی به مناطق متشنج اعزام نگشته است. رسانه‌های آذربایجانی اساسا اطلاعات در خصوص این مناطق را به نقل از رسانه‌های معتبر جهان پخش و منتشر می نمایند که این امر نیز باعث تفاوت ها میان رسانه‌های ترکیه ای و آذربایجانی می باشد.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رسانه‌های آذری دولتی و خصوصی در جمهور ی آذربایجان چه نگاهی به داعش و گروه های تکفیری و سلفی دارند؟

تروریسم در دنیای کنونی به یک مساله شوم و غیر قابل کنترل تبدیل شده است. مردم آذربایجان در طول تاریخ بمراتب وحشت و دحشت تروریسم به دست ارمنستان و برخی کشورها دیده اند. به همین جهت مردم آذربایجان می دانند که، تروریسم چیست و چه تبعات تلخ و ناگوار دارد. رسانه‌های آذربایجان همواره اطلاعاتی از جنایت های داعش و گروه های تروریستی تکفیری به طبع می رسانند و در اختیار مخاطبان خود قرار می دهند. تمام رسانه‌های کشورمان این گروه ها را بعنوان گروه های تروریستی می دانند و جنایت های دحشتناک و وحشیگرایانه آنها را به اطلاع مردم آذربایجان را می رسانند.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه رسانه ای مهم جمهوری آذربایجان به مسائل و تحولات بحرین سوریه و یمن و عراق چه تاثیری در نگاه جمهوری آذربایجان به سازمان همکاری اسلامی داشته است؟

بدلیل این که هر نهاد رسانه ای دارای سیاست های خود است، نگاه های آنها به مسایل جهانی و منطقه ای متفاوت است. رسانه‌های کشورمان به تحولات بحرین، سوریه، عراق و یمن را همیشه مورد توجه قرار داده و دنبال می نمایند. البته اطلاعات منتشر شده در رسانه ها بر سیاست های خارجی دولت ها تاثیر دارند. ولی فکر نمی کنم که این تاثیرات آن قدر باشند که در شکل گیری سیاست های خارجی ایفای نقش کنند. سیاست های خارجی جمهوری آذربایجان بر مبانی دوستی و صلح استوار است. دولت آذربایجان خواهان حل مسایل و مناقشات از طریق دیپلماسی و اعطای تعیین سرنوشت به خود مردمان می باشد. دولت آذربایجان در همه همایش های سازمان های مختلف جهان از این اصول حمایت نموده است.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رسانه‌های آذری دولتی و خصوصی در جمهوری آذربایجان چه نگاهی به ایران دارند؟

ایران و آذربایجان کشورهای دوست و همسایه هستند. مردمان این دو کشور دارای اشتراکات زیادی می باشند که این نیز موجب تقویت دوستی و همکاری بین دو دولت شده است. رسانه‌های آذربایجانی نیز به همواره در راستای ارتقای این دوستی فعالیت داشته و دارند. البته این هم امکان ناپذیر است که، در برخی دوره هایی که روابط دو کشور به تیرگی گراییده بود، در رسانه‌های هر دو کشور اخبار ناخوشایند را می توانست دید. پس از روی کار آمدن دولت جناب آقای حسن روحانی می توان وهله جدیدی در روابط دو کشور دید. این نیز باعث بهبود نگاه های رسانه‌های هر دو کشور به هم شده است. رسانه‌های آذربایجانی به ایران با دید یک کشور همسایه و دوست می نگرند و اطلاعات دقیق و صحیح در خصوص آن انتشار می دهند. تحولات داخلی و در خارج از کشور جمهوری اسلامی ایران در رسانه‌های آذربایجانی بازتاب گسترده ای می یابد.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: موانع و چالش های همکاری و ارتباط بیشتر رسانه های ایران و جمهوری آذربایجان و راهکارهای همکاری بیشتر ایران و  جمهوری آذربایجان در حوزه رسانه ای فرهنگی از طریق رسانه ها چیست و رسانه چه نقشی میتواند در  این حوزه داشته باشد؟                     

تفاوت ها بین سیاست ها و نگرش های رسانه های گروهی آذربایجان و ایران موجب  فقدان همکاری و ارتباطات بیشتر و گسترده دو کشور شده است. ولی با وجود تمام چالش ها و موانع روابط بین رسانه های دو کشور روزافزون است. با توجه به اینکه قبلا سطح روابط دو کشور در عرصه رسانه ها بسیار مطلوب نبود، امروز می توان با اطمینان کامل گفت که با وجود برخی موانع مناسبات در زمینه فوق الذکر رشد چشمگیری کرده است. در طول ماموریت دیپلماتیک جناب آقای محسن پاک آیین، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در باکو روابط دو کشور پیشرفت کرد. به همین دلیل «شورا مطبوعات» جمهوری آذربایجان برای فعالیت موثر ایشان در پیشرفت روابط دو کشور در زمینه رسانه ها، دیپلم افتخاری اعطا نموده است. امروز در ایران دفاتر خبرگزاری های آذربایجان همچون «آذرتاج»، «ترند» و «آپا» فعالیت دارد. ضمنان در باکو، نمایندگی های سازمان صدا و سیما و خبرگزاری «ایرنا» ایران نیز گشایش یافته است. این هم قرینۀ این است که در سال های اخیر با وجود چالش ها و موانع، گام های موثری برای گسترش همکاری های رسانه ای فیمابین دو دولت برداشته شده است.