حضور رسانه های گواگون در جهان عرب در یک دهه گذشته تاثیرات و پیامدهای گوناگونی بر افکار عمومی جهان عرب داشته است . در این راستا برای بررسی بیشتر این راسنه ها گفتگویی با دکتر عابدینی داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چنانچه بخواهیم رسانه های عربی را تقسیم بندی کنیم، به چند دسته تقسیم می شوند؟
به طور کلی رسانه های جهان عرب، را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: دسته یک شامل رسانه های ماهواره ای یا فراملیتی یا فراگیر کشورهای عربی، دوم رسانه های ملی کشورهای عربی و سوم رسانه های نزدیک به مقاومت یا همسو با محور مقاومت یا رسانه های محور مقاومت می باشند. لذا تقریبا شاخص های این سه گروه را نیز میتوان اینگونه تقسیم کرد. شاخص ترین رسانه های مقاومت یا رسانه های همسو با مقاومت شامل المنار، الاقصی و القدس ( وابسته به حزب الله لبنان ، جهاد اسلامی و حماس) می باشند. رسانه های ملی شامل رسانه های داخلی عربستان سعودی، قطر، سودان، تونس، الجزایر و رسانه های ملی مصر است.
در راس در گروه اول تقسیم بندی مورد نظر شامل رسانه های فراگیر یا ماهواره ای می توان به شبکه های العربیه وابسته به عربستان سعودی و الجزیره وابسته به قطر اشاره کرد.
به دیگر سخن می توان اینگونه بیان کرد که خبرهای منتشر شده در همه رسانه ها یا اکثریت قریب به اتفاق رسانه های عربی بر سه اساس می باشد که از این جهت نیز این رسانه ها مخصوصا تلویزیون را می توان به سه جهت تقسیم بندی کرد، رسانه هایی که خبرهای خود را بر چارچوب حرفه ای پخش می کنند، دوم رسانه هایی که بر چارچوب مخاطب محوری یا نیاز و مصلحت مخاطب خبر های خود را پخش می کنند، و سوم مربوط به صاحبان و مالکان این رسانه ها است . در این راستا رسانه های دنیای عربی به طور عموم از سیاست صاحبان و مالکان خود تبعیت می کنند بدین معنی که موضوع مخاطب محوری و اصول حرفه ای در این رسانه ها تحت تاثیر صاحبان آنها قرار دارند. بنابراین باید به این نکته توجه کرد که رسانه های ملی چون رسانه رسمی آن کشور می باشد پس تابع سیاستهای صاحبان آن می باشد . در این بین چون در کشورهای عربی عموما پادشاهان، سلاطین، امیران و روسای جمهورِمادام العمر زمام حکومت را به دست دارند، بنابراین رسانه ها تابع سیاست این کشورها تلقی می شود، اما رسانه های فراملیتی در دنیای عربی اگرچه در تلاش بوده اند تا اندکی از سیاستهای رسمی فاصله بگیرند اما همچنان به عنوان بازوی دیپلماسی عمومی این کشورها عمل کرده اند. مانند العربیه و الجزیره . به عبارتی این دو رسانه ها هم تابع سیاستهای قطر و عربستان می باشد، البته نسبت به رسانه های ملی تا حدی فضا برای کار حرفه ای در این دو بیشتر شده است. اما به عنوان مثال در حوزه مصر با توجه به اینکه در این زمینه سیاست قطر و عربستان سعودی مخالف یکدیگر بود، همین امر هم در سیاست رسانه یشان متبلور شد. در اوج بیداری اسلامی این دو رسانه دیدگاه متفاوتی داشتند. یعنی العربیه در چارچوب سیاست دولت سعودی از حسنی مبارک حمایت می کرد، اما الجزیره در حمایت از سیاست قطر از مردم حمایت می کرد. اما همین دو رسانه در موضوع بحرین هم نظر هستند چرا؟! به دلیل اینکه سیاست قطر و سعودی در این زمینه یکسان است . باز هم این دو رسانه در مورد تحولات سوریه کاملا همسو هستند چرا؟! چون در چارچوب سیاست قطر و سعودی همسو اند. در مورد انقلاب تونس باز هم این دو رسانه دارای سیاست متفاوتی بودند و العربیه در چارچوب سیاست دولت سعودی حرکت می کرد به گونه ای که از دولت زین العابدین بن علی پشتیبانی میکرد و شبکه الجزیره از گروههای اسلام گرا من جمله النهضه و راشد الغنوشی و دیگر انقلابیون حمایت می کرد. زیرا قطر از گروههای اخوان المسمین حمایت می کرد.
گروه سوم شامل رسانه های مقاومت مانند المیادین و رسانه نزدیک به مقاومت مانند الامنار که در تلاش اند تا تصویر دقیقتری از رویکرد افکار عمومی نسبت به موضوعات بیان کنند. بنابراین در مورد موضوع فلسطین این دو رسانه در کنار مردم فلسطین و بر ضد رژیم صهیونیستی خبر پخش می کردند در صورتی که العربیه از رژیم صهیونیستی در تجاوز به سوریه ولبنان حمایت می کرد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: به طور کلی رسانه های همسو با عربستان چه نگاهی را در شرایط کنونی به بحران های منطقه ای دارند و از چه تاکتیک ها و چه الگوهایی بهره می گیرند؟
رسانه های وابسته به عربستان سعودی به دلیل ساختار غیر دموکراتیک دولت سعودی و ساختار غیر انتخاباتی در این کشور، معمولا از برگزاری هر گونه انتخابات و افزایش آزادی مدنی در کشورهای عربی ناراضی می باشد. به همین دلیل درهر جایی که مردم باشند رسانه های دولت سعودی در مقابل آنها هستند، مثلا در مورد سوریه این رسانه ها از تروریستهای حمایت می کند. یعنی از مخالفان دولت حمایت می کند، در صورتی که در یمن از دولت فراری و دولتی که بر ضد مردم در تلاش است. یعنی از دولت علی عبدالله صالح و پس از او از دولت عبد الرب منصور هادی حمایت می کند. بنابراین روال رسانه های سعودی بدین گونه می باشد که عموما از دیکتاتورها حمایت می کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: الگوها و تاکتیک های این رسانه ها در شرایط کنونی چگونه می باشد؟
شگردهای رسانه های آنها فراوان می باشد زیرا این رسانه ها ابزار و بازو دیپلماسی دولت سعودی هستند. اما در یک نگاه کلی از ناامن سازی، ایجاد رعب ، فعالیتهای تروریستی و از اینکه مردم ناتوان از بیان حرف خود باشند استفاده میکنند، بسته به موضوع انها از یک پله جلوتر از دروغ ، از فریمینگ یا قابسازی ، از فرضهای بازدارنده و از شگردهای متفاوتی که در دنیای رسانه مرسوم می باشد استفاده می کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: میزان تاثیر گذاری رسانه های عربی بر افکار عمومی جهان عرب تا چه حد می باشد؟
شاید میزان تاثیر گذاری تا چندسال پیش یعنی مشخصا تا قبل از قیام مردمی زیاد بود، اما به دلیل حمایت غیر قابل توجیه این رسانه ها از دیکتاتورها این میزان نفوذ به شدت کاهش یافته و حتی الجزیره هم زمانی که در دنیای رسانه عرب بی رقیب بود، امروز دارای رقبای جدی تری مانند المیادین و المنار (که در برخی کشورها نفوذ زیادی دارند،) شده است. بنابراین از نفوذ الجزیره به شدت کاسته شده است.
