اولویت های سیاست خارجی قزاقستان و بحران های خاورمیانه | گفتگو با دکتر عباس قره آقاجی / استاد روابط بین الملل دانشگاه گیرسون ترکیه و متخصص قزاقستان

در سالهای گذشته تحولات منطقه خاورمیانه بیشتر شده و بحران هایی چون داعش و تحولات بعد از بیداری هویدا تر شده است. در کنار آن نیز  نقش قزاقستان نیز در جهان اسلام در حال رشد بوده است. در همین راستا برای بررسی بیشتر رویکرد سیاست خارجی گفتگویی با عباس قره آغاجی – استاد روابط بین الملل دانشگاه گیرسون ترکیه داشته ایم:

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام : با در نظر داشتن  تحولات قبلی بیداری اسلامی یا  بهار عربی اکنون  قزاقستان چه نگاهی به خاورمیانه دارد؟

این حرکت در جهت تضعیف کشورهای اسلامی بود. به طوری که قبلا نیز خانم رایس از تجزیه و تقسیم سی کشور در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در منطقه جنوب دریای مدیترانه حرف زده بود. می توان گفت که سیاست هایی که به اسم دموکراسی انجام گرفت، اما امروزه شاهد این هستیم که لیبی به یک کشور خرابه تبدیل شده است و به سه قسمت تقسیم شده است. در مصر شاهد هزاران نفر در تظاهرات و در جنگ بین سکولارها و مذهبیون کشته شدند. همچنین در تونس نیز شاهد چنین تحولاتی بودیم. در بحرین شاهد مرگ هزاران نفر توسط رژیم آل خلیفه هستیم. عراق مشخص است که به سه منطقه شیعه نشین، سنی نشین و کردنشین تقسیم شده است. قسمتی از خاک سوریه تحت اشغال گروه تروریستی داعش بوده است که بخشی از کشور تحت اشغال دیگر نیروهای تروریستی است، بنابراین می توان گفت که این برنامه ای پروژه ای تحت عنوان خاورمیانه بزرگ برای تقسیم این کشورها بود که در آینده از این کشورهای اسلامی خطری برای استقرار دولت اسرائیل انجام نگیرد. به همین خاطر اگر تمام این موضوعات را مدنظر قرار داده باشیم، دولت قزاقستان با توجه به عضویت خود در پیمان شانگهای و نیز روابط نزدیک نظامی با روسیه، در مسائل منطقه چندان درگیر اختلافات و کشمکش های بین گروه های درگیر نشده است و از تمامیت کشورهای منطقه دفاع می کند و عمل منطقی نیز همین است. در این میان دولت قزاقستان سیستم خاص خود یا یک سیستم ریاستی دارد که با پارلمان و با احزاب مخالف و حکومتی است که نظیر آن را در دیگر کشورهای منطقه کمتر می توان دید. لذا سیاست داخلی قزاقستان به نظر من چندان تحت تاثیر کشورهای منطقه قرار نمی گیرد. رهبران قزاقستان با منطق و تدبیر برای پیشرفت کشورشان تلاش می کنند تا سال 2030 (هدف این است که به کشوری مرفه و پیشرفته تبدیل شود) البته ممکن است مشکلاتی در مورد سیستم دموکراتیک کشور وجود داشته باشد که ناشی از مشکلاتی در سیستم اداری کشور باشد.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام : اولویت های قزاقستان درمورد خاورمیانه چیست ؟

اولویت های قزاقستان در مورد تمام منطقه خاورمیانه، حفظ تمامیت ارضی و استقرار امنیت است. بدون شک، دولت قزاقستان بر تغییر نکردن مرزها و نیز تثبیت مرزهای بین المللی و استقلال داخلی تمام کشورهای منطقه مخصوصا خاورمیانه تاکید دارند.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر به دو بحران عمده ی سوریه و عراق، متمرکز شویم، در شرایط کنونی قزاقستان در جستجوی چه اهدافی در سوریه و عراق است؟

در مورد سیاست قزاقستان در مسئله جنگ داخلی سوریه و عراق باید گفت با توجه به این که روابط نزدیکی بین دولت های روسیه و قزاقستان برقرار است و هر دو کشور در پیمان نظامی شانگهای با هم در ارتباط و عضو این پیمان نظامی هستند و چین و روسیه طرفدار تمامیت ارضی دول عراق و سوریه، به خصوص سوریه هستند، قزاقستان از تمامیت ارضی  کشور عراق و سوریه دفاع می کند. در حال حاضر بعد از شرکت مستقیم نیروی هوایی روسیه در بحران سوریه، تمام فعل و انفعالات و فرمول هایی که برای تجزیه این کشور از طرف غرب و دولت اسرائیل و عربستان و قطر و امارات طرح ریزی شده بود، با مداخله دولت روسیه و ارتش روسیه، تمام این فعل و انفعالات به هم خورد و امروز دیگر دولت مرکزی سوریه به رهبری آقای اسد با کمک نظامی دولت روسیه از عهده گروه های تروریستی بر می آید.

 در حال حاضر روز به روز شاهد آنیم که نیروهای ارتش سوریه برای تثبیت امنیت کشور و مبارزه با تروریست های سلفی- وهابی از امکانات زیادی برخوردار شده اند و شاید در عرض ماه های آینده شاهد باشیم که سوریه از حضور این نیروهای تروریستی پاک شود. در نتیجه هم دولت چین و هم دولت روسیه در بحران سوریه و عراق در کنار دولت های مرکزی سوریه و عراق قرار دارند، بدون شک دولت قزاقستان نیز در این راستا در جهت تثبیت دولت مرکزی سوریه و عراق و نیز حفظ تمامیت هر دو کشور اسلامی قدم برداشته و مانند بعضی از دول غربی و بعضی از کشورهای اسلامی مانند عربستان و قطر، در جهت تجزیه و تشویق جنگ داخلی در سوریه و عراق نیست. می توان این طور نتیجه گرفت که دولت قزاقستان با سیاست های عاقلانه و راهبردی خود در جهت استقرار امنیت و پایان جنگ داخلی در عراق و نیز در سوریه با تمام کشورهای منطقه، به ویژه روسیه و چین همکاری نزدیک می کند.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر روابط قزاقستان با کشورهای عربی را در چارچوب اتحادیه عرب بررسی کنیم، از نگاه قزاقستان کشورهای عربی به چند دسته تقسیم می شوند و چه رابطه ای با این کشورهای برقرار کرده است؟

اگر بخواهیم روابط قزاقستان با کشورهای عربی را در چارچوب اتحادیه عرب بررسی کنیم، باید گفت که در مورد اتحادیه عرب و کشورهای کنفرانس اسلامی، هر دو به شدت تحت تاثیر دولت عربستان سعودی هستند. دولت عربستان سعودی با توجه به این که دارای درآمد سرشاری از نفت و مناسک حج به دست می آورد، مقدار زیادی از بودجه خود را صرف تسلیحات می کند. می توان گفت طی سال های اخیر عربستان بزرگترین خریدار هواپیماها و تسلیحات جنگی از غرب بوده است و از طرف دیگر با توجه به این که دولت عربستان کمک زیادی به گروه های تروریستی سلفی- وهابی در تمام دنیا به خصوص منطقه خاورمیانه انجام می دهد، به نظر شخص بنده، دولت عربستان عامل ناامنی تمام کشورهای منطقه است. به این خاطر می توان گفت که با توجه به این که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، یعنی امارات متحده عربی، کویت، قطر و بحرین و دیگر کشورها، مستقیما تحت تاثیر عربستان سعودی، یعنی رژیم آل سعود قرار دارند، نمی توان این آرا و اقدامات کشورهای عضو شورای همکاری های عرب ها و همچنین شورای همکاری اسلامی را چندان منطقی ارزیابی کرد.

زیرا دولت عربستان با دلارهای نفتی خود تاثیر زیادی در تصمیمات این دو سازمان یعنی اتحادیه عرب و سازمان همکاری کشورهای اسلامی انجام می دهد، ولی دولت قزاقستان با توجه به سیاست های مدبرانه آقای نظربایف با تمام کشورهای اسلامی روابط خوبی برقرار کرده است.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: روابط قزاقستان با کشورهای اسلامی به چند دسته تقسیم می شوند ؟

اگر کشورهای اسلامی را به سه قطب تقسیم کنیم، نخست کشورهای طرفدار عربستان که تحت تاثیر آمریکا هستند، دوم  کشورهای مستقل مثل ایران ، عراق ، سوریه و یمن یا ضد آمریکایی و سوم کشورهایی مانند مالزی و اندونزی و بعضی از کشورهای اسلامی دیگر که زیاد وارد این مسائل نمی شوند. البته بعد از کودتای دو سال پیش در مصر که توسط ژنرال عبدالفتاح سیسی انجام گرفت، مصر نیز در حال حاضر بیشتر تحت تاثیر دولت عربستان سعودی قرار دارد. در این میان دولت قزاقستان و دیگر دولت های آسیای مرکزی تلاش می کنند تا با تمام کشورهای منطقه، یعنی با عربستان و اقمار آن، ایران و کشورهایی  بی طرف مانند مالزی و اندونزی رابطه خوبی برقرار کنند. اما باید این موضوع را مدنظر داشت که بزرگترین تهدید که در حال حاضر امنیت تمام کشورهای اسلامی و مخصوصا کشورهای منطقه خاورمیانه را تهدید می کند، خطر افراطی گران و گروه های سلفی- وهابی است و ما این موضوع را در افغانستان، پاکستان، بحرین، یمن، سوریه، عراق، لیبی و مصر و دیگر کشورهای منطقه می بینیم. این گروه های تروریستی سلفی- وهابی برای این که استقلال کشورهای اسلامی را به هم بزنند و نگذارند که کشورهای منطقه از تمامیت ارضی برخوردار بشوند، خطر بالقوه تهدید برای تمام منطقه محسوب می شوند .

 مخصوصا در یک ماه گذشته شاهد بودیم که در شهر آلماتا، پایتخت قبلی قزاقستان نیز انفجاراتی در مناطق پلیس و امنیتی انجام گرفت که با توجه به این که گروه های امنیتی و تروریستی که مشخص نیست داعش یا حزب التحریر از این سیستم وهابی- سلفی نشئت می گیرند، هر چند از لحاظ دیپلماتیک به بیرون درز نکرده باشد، دولت قزاقستان در این مورد تذکر لازم را به سازمان ها یا دولت هایی (که احتمال می رود مانند قطر یا امارات و یا عربستان سعودی که در تمام دنیا به عنوان حامیان گروه های تروریستی معرفی می شود) را انجام داده باشند.

————————————

توجه : مسئولیت صحت و سقم مقالات، یادداشت ها و مصاحبه های منتشر شده به عهده نویسنده بوده و صرف انتشار به معنی تائید آن نمیباشد.