توجه به آموزه های اسلامی دلایل فراوانی مبنی بر وجود زمینه ها و عناصر همگرایی، وفاق در انسان ها وجود دارد. در این بین امت واحده طرحی است که قرآن برای اسایش و صلح بشری ریخته است. این طرح لزوم شناخت مسلمانان و برادری و برابری آنها را در سایه وحدت و جهانی پر از صلح وعده می دهد. گفتگوی زیر به ملاحظاتی و الزامات مورد نیاز برای تشکیل امت واحده جهان اسلام پرداخته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اهمیت توجه به امت واحده جهان اسلام چیست؟
وقتی عنوان میشود افرادی مسلمان هستند، این به معنای اعتقاد به اسلام است. اعتقاد به اسلام، اعتقاد به خدای واحد و پیامبری پیامبر اسلام محمد (ص) و همچنین قرآن است. در حقیقت این باور و قرآن (که کتاب راهنما است) می¬تواند محور اتحاد جهان اسلام باشد و تمام کسانی را که به قرآن متعقد هستند را می¬توانیم امت اسلامی بنامیم. طبیعتا اتحاد باید بر اساس محوری باشد و چون مسلمانان به قرآن متعقد هستند، می توان حول محوریت قرآن متحد شد و همکاری کرد. نیمی از نقاط استراتژیک جهان (با توجه به وسعت سرزمینهای اسلامی از اندونزی در شرق گرفته تا مراکش در غرب بسیار گسترده است) در جهان اسلام است. البته جهان اسلام است در حال گسترش است و شاهد روی آوردن دین های غیر اسلامی در کشورهای دیگر به اسلام هستیم. لذا این مجموعه از انسان ها امت اسلامی را با همه نقاط قوت و ضعفشان تشکیل می¬دهند و اگر به قرآن عمل کنند و بر اساس آن رفتار کنند قدرتمند خواهند شد و نقاط ضعفشان برطرف و نقاط قوتشان تقویت خواهند شد. لذا ما می¬توانیم از امت واحده اسلامی صحبت کنیم. طبیعتا برای رسیدن به اهداف این امت واحده قرآن رهنمودهای لازم را داده است و وظایف و حدود و حقوقی را تعریف کرده از این رو باید تلاش کرد که بر پایه آن عمل کرد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهمترین الزامات اقتصادی، سیاسی برای تشکیل امت واحده اسلامی چه مواردی هستند؟
برای رسیدن به این امت واحده همه¬ی مسلمانان باید برای بدست آوردن آن تلاش کنند. هر کس به اندازه¬ی ظرفیت، توان خود چه افراد به صورت جداگانه عمل کنند و یا به صورت تشکل های گروهی و همچنین دولتها همه باید در راستای این مسیر حرکت کنند. برای دستیابی به این مهم باید تلاش کرده و دلسوز یکدیگر باشند. مطابق با فرمایش اسلام به عنوان مثال ما باید با ظلم در هر جا به خصوص ظلم در جهان اسلام. مبارزه کنیم. ما در این راستا نمی¬توانیم بی تفاوت باشیم و باید برای اینکه مسلمانان را از ظلم برهانیم باید به آنها کمک کنیم. اولا خود نباید ظلم کنیم ثانیا ظلم را نپذیریم و ثالثا در مقابل ظلم دیگران سکوت نکنیم. باید یار و یاور یکدیگر باشیم و با انحرافات در جهان اسلام مبارزه و از سلطه بیگانگان بر جهان اسلام جلوگیری کنیم. امروز مقدمه این کار ارتباط بین مسلمانان از طرق مختلف است. امروزه رسانه های دیجیتال مانند اینترنت، تلگرام و امثال آن این امکان را ایجاد می¬کنند که به آسانی و به گونه ارزان با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم. در کشور ما نیز نیروها باید در این زمینه فعال شوند. در حال حاضر بیشتر فعالیتها درون کشور است به عنوان مثال تولیدات گروه ها در درون کشور است اما باید راهی برای ارتباط با بیرون از کشور باز کنیم. کاری که مقام معظم رهبری با فرستادن دو نامه به جوانان اروپا و آمریکا انجام دادند. در حقیقت کلید این امر را مقام معظم رهبری زدند. در این راستا همه باید تلاش خود را انجام دهند. در بعد دیگری تلاش در بین دستگاه های حکومتی و دیپلماسی برای زمینه سازی این دست همکاری ها بین کشورهای مختلف و هم سازمان های غیر دولتی و هم اشخاص می توانند در این مورد موثر باشند. ما در وهله اول باید وضعیت خود را از نظر اقتصادی، قرهنگی، سیاسی و بین المللی سازمان دهیم. اما این بدین معنی نیست که متوقف شویم تا وضعمان به نقطه مطلوب برسد و از آنجا به بعد به فعالیتهای خود ادامه دهیم. این امور می¬توانند به موازات هم انجام شوند. امروزه به طور مثال مقاومت ملت ایران در مقابل تحریم ها و تهدیدها ایران را به الگویی برای بسیاری از کشورها تبدیل کرده است، اما دشمنی برخی از کشورها را نیز برانگیخته است و آنها تلاش می¬کنند الزامات تشکیل امت اسلامی را از بین ببرند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: الزامات و بایسته های سیاسی برای تشکیل امت واحده اسلامی چیست؟
یک بخش بعد حکومتی است. به عنوان مثال کشور ما نمی¬تواند در برابر قحطی چه در داخل و چه در مورد دیگر کشورها بی تفاوت باشد. در حالی که گرسنگانی در جهان وجود دارند از بین بردن محصولات کشاورزی در غرب رایج است یک روش غلط است. همانطور که مردم ما در مراسمی مانند محرم در برگزاری آن مشارکت و هزینه می پردازند باید هزینه کردن در راستای ارتباط با جهان اسلام و غیر جهان اسلام و معرفی کردن اسلام به دیگر ملتها در دستور کارهای خیر مردم قرار بگیرد. هر کسی که در توانش هست باید در این زمینه وارد عرصه شود و تلاش خود را انجام دهد. یکی از مشکلاتی ما در ایران این است که سازمانهای غیردولتی و یا افراد برای فعالیتهای بین المللی خیلی وابسته به بودجه دولتی هستند و در حالی که ما برای برگزاری مراسمی مانند عاشورا مردم منتظر بودجه دولتی نیستیم. در حالی که نباید این انتظار غلط به وجود آید و ما به اصطلاح دست روی دست بگذاریم البته این به معنای این نیست که دولت اگر بتواند کاری نکند. اما ما باید تلاش خود را کرده و بدانیم که می¬توانیم در این رابطه تاثیرگذار باشیم.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: تشکیل امت واحده اسلامی با چه موانع عمده ای در جهان اسلام روبه رو است؟
مهمترین مانع در جهان اسلام حکومتهای دست نشانده است که غرب اینها را برای جلوگیری از تشکیل این امت واحده ایجاد کرده است. همچنین تجزیه کشورها و سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن در بین کشورها (که انگلستان سردمدارش بوده و بقیه نیز انجام داده¬اند.) غرب رژیم صهیونیستی را در این منطقه برای جلوگیری از اتحاد جهان اسلام بود تحمیل کرد و اسرائیل یک پایگاه نظامی با شعار سلطه از نیل تا فرات را مطرح کرد که حتی مکه و مدینه هم در بین این دو رودخانه قرار گرفته اند. همواره غرب سعی دارد امت را تجزیه و کشورهای اسلامی را به جان یکدیگر اندازد و به اختلافات داخلی، تجزیه طلبی، قومی گرایی، مذهبی دامن زنند. ما باید طبیعتا عکس آن عمل کنیم. همچنین محور اتحاد و همکاری باید ولایت باشد (که خوشبختانه نظام ما یک نظام ولایی است). یکی دیگر از مشکلاتی توطئه های استکبار و دوم نیروهای متحجر و عقب افتاده ای مثل داعش و وهابی ها از موانع این مسئله هستند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: تشکیل امت واحده اسلامی در کوتاه مدت و میان مدت به چه صورتی خواهد بود؟
کوتاه مدت و حتی میان مدت این مسئله قابل دسترسی نیست، اما می¬توانیم به آن نزدیک شویم.اوایل انقلاب ما آرزوی بیداری امت اسلامی را داشتیم. اکنون ملتهای بحرین و یمن و… بیدارتر هستند. این بیداری بسیار گسترش پیدا کرده است و در برخی از کشورها به اعتراضات در حد اعتراضات به حکومتهاست. در برخی کشورها مانند یمن حکومت را به دست گرفتند. در لبنان حزب الله به قدرت حکومتی تبدیل شده است. لذا این مسیر ادامه دارد و نباید ناامید شد. هر قدمی که در این مسیر بر می داریم غنی تر می شویم و تا به نهایت اتحاد جهان اسلام برسیم طول خواهد کشید. من فکر می کنم یکی از دوره های مهم برای رسیدن به این اتحاد همان پیچ تاریخی است که مقام معظم رهبری از آن یاد کرده¬اند.
