نظرسنجی جدید مرکز تحقیقات پیو نشان می دهد در چند کشور خاورمیانه و آسیایی که اکثریت جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می دهند، میزان محبوبیت ایران در سال های اخیر کاهش یافته است. در این بین متغیرهای متعددی در پیدایش و تداوم ایران هراسی در افغانستان نقش داشته است .گفتگوی زیر در همین زمینه به بررسی ابعاد و عوامل موثر در آن می پردازد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در چند دهه گذشته، چه متغیرهایی بر روند ایران هراسی در افغانستان تاثیر داشته است؟
از زمانی که انقلاب اسلامی در جمهوری اسلامی ایران به پیرزی رسید، کشورها از حرکت به سوی انقلاب اسلامی هراس داشتند. همزمان با انقلاب اسلامی ایران، مردم مسلمان افغانستان علیه تجاوز شوروی سابق و به دنبال آن تجاوز امریکاییها و کشورهای عضو ناتو در افغانستان مبارزه شدیدی بر علیه این تجاوزها انجام دادند. اما همه این حرکت ها را به انقلاب اسلامی ایران ارتباط می دادند و معتقد بودند، منشا این حرکت ها ایران است . بنابراین به دنبال این بودند که ایران را به عنوان مرکز هراس به جهانیان معرفی کنند و افغانستان را هم از این موضوع بترسانند که اگر شما حرکتتان به دنباله روی از ایران باشد، ممکن است شما هم دچار افت گردید. بر همین اساس حرکت فرهنگی بر علیه حرکت افغانستان به سوی ارزش های معنوی و انقلابی شکل گرفت. علاوه بر این حرکت های نظامی و سمن ها فعالیت هایی را انجام دادند. چنانچه کتاب ها، سایت ها و برنامه های ویژه رسانه ای هم در روزنامه ها و ماهوارها این موضوع را در اذهان مردم باز کردند. تا جایی که حتی تظاهراتی بر علیه جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از شهرهای افغانستان صورت گرفت. چنانچه در سالهای گذشته شاهد تظاهرات مردم افغانستان علیه ایران به دلیل بحث اخراج مهاجرین وبعضی از مسائل دیگر بودیم و با این بهانه ها در جلال اباد، کابل و مزارشریف تظاهراتی منبعث از حرکت ایران هراسی درافغانستان رخ داد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در دوسه سال گذشته ایران هراسی دارای چه ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه ای بوده است؟
ابعاد رسانه ای، توسط رسانه هایی تحت اداره کشورهای غربی بودند، بیشتر اوج گرفت. بنابراین ابعاد رسانه ای را می توان بیشتر مطرح کرد. تلویزیون هایی که بر علیه ایران فعالیت داشتند و تلویزیون هایی که وابسته به کشورهای غربی و اروپایی و امریکایی بودند در افغانستان فعالیت داشتند و اینها به دنبال القای حرکتهای مرموز بر ضد ایران بودند و سعی می کردند که توسط سریالها ، اخبار ناگوار، مسائل روابط خانوادگی، حتی قوانین و مقررات ایران قوانین اسلامی را زیر سوال برند، این ابعاد در افغانستان با این رسانه ها گسترش پیدا کرد. در افغانستان حدود چهل تلویزیون به صورت خصوصی اداره می شود .
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در حوزه ی ابعاد سیاسی و فرهنگی، حامیان ایران هراسی در افغانستان چه گروه ها، احزاب دسته جات و جریان هایی هستند؟
به صورت مشخص، تعداد انگشت شماری هستند، که می شود که می توان آنها را به عنوان حامیان حرکت ایران هراسی قلمداد کرد. آنها انشعابات و ارتباطاتی دارند و توسط انشعابات خود سعی بر حرکتهای منفی دارند، اما به صورت گسترده نمی شود همه جریان های وابسته به گروه های خاص در افغانستان را مطرح کرد. کسانی که طرفدار امضای قرارداد استراتژیک درافغانستان بودند. از غرب امده ودر افغانستان فعالیت های سیاسی را شروع کرده بودند، سمنهای که در افغانستان فعالیت کرده و وابسته به کشورهای خارجی هستند واکثر کسانی که برای تبلیغ مسیحت و کشورهای خود درافغانستان فعالیت می کنند، و علاوه بر آنها یک سری گروه های افراطی (که توسط بعضی از کشورهایی مانند عربستان سعودی و یا قطر در افغانستان فعالیت می کنند) به صورت افراطی ایران هراسی را مطرح می کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: پان پشتون ها چه نقشی در ایران هراسی در افغانستان دارند؟
پشتونیزم و یا پان پشتونیزم درافغانستان فعالیتهایی داشته اند. منتهی این گروه گروهی است که نمی توان به صورت خاص کل پشتون ها را جز آن به شمار آورد. پشتون ها از نظر زبانی اختلافاتی با زبان فارسی دارند. فارسی زبانان درافغانستان ارتباطات نزدیک و تنگاتنگی با ایران دارند.اما پشتونیست ها سعی بر گسترش زبان خود دارند و به این دلیل با زبان فارسی که متولی آن جمهوری اسلامی ایران است مخالفت می کنند. پان پشتونیزیم یک ایده خطرناک است که به عنوان یک حرکت متحجرانه انحصاری، سعی دارد تا حاکمیت افغانستان را در دست بگیرد و با فارسی زبانان و کسانی که از نظر مذهبی با آنها یکی نیستند مخالفت کنند تاجاییکه هیچ کدام از آنها سمتی در دولت نداشته باشند. پان پشتونیزیم یکی از مخالفین اصلی مردم افغانستان است، که درجریان ایران هراسی فعالیت گسترده ای داشته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: پان ترکیسم و سایر گروه ها نقشی در ترویج ایران هراسی درافغانستان داشته اند؟
پان ترکیسم فکر نمی کنم، به شکل گسترده همانند پان پشتونیزم فعالیت داشته باشند. پان ترکیسم در افغانستان بیشتر ارتباط سیاسی، زبانی و اجتماعی با ترکیه دارند. زبان هایی که درافغانستان به صورت رسمی فعالیت می کنند، زبان های اکثریت نیستند. اینها چون در افغانستان اقلیت محسوب می شوند همین که رسمیت پیدا کنند، همین برای آنها کافی است و مخالفتی با مسائل زبانی و ایران ندارند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده ایران هراسی در افغانستان به چه عواملی وابسته است؟
عوامل عمده ای که زمینه ساز ایران هراسی درافغانستان می باشد، آموزش و ترویج غلط ارزشهای معنوی ایران در افغانستان است. می دانیم که بسیاری از افرادی که در رابطه با این نوع فعالیت ها تلاش می کنند ،آگاهی و تسلط کامل بر مسائل ارزشی و انقلابی جمهوری اسلامی ایران ندارند و این امر موجب بد دفاع کردن آنها باعث می شود و زمینه برای ایران هراسی در افغانستان بوجود می آورد. کسانی که مترصد این فرصت ها هستند با استناد به همین فرصت ها از کسانی که متولی فعالیت های ارزشی و انقلابی ایران اسلامی در افغانستان هستند، انتقاد می کنند و این استناد باعث می شود که در واقع این ایران هراسی ترویج پیدا کند و کسانی قبول کنند، که چنین حرکتی وجود داشته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چه عواملی دیگری می تواند ایران هراسی را در افغانستان گسترش دهد؟
در افغانستان زمینه فعالیت های سیاسی و اجتماعی برای اکثریت مردم افغانستان مساعد است. همه فعالیت می کنند اما اگر این فعالیت های ارزشی تقویت نشود، و حرکت ها با مشاوره و با استفاده از نظر کارشناسات متبحر و معتقد و متعهد در افغانستان صورت نگیرد، بستر خوبی را برای فعالیت ایران هراسی درافغانستان مساعد خواهد ساخت . در مقابل اگر این حرکت با مشاوره و هماهنگی کارشناسان متحبر و متعهد انجام گیرد و زمینه اجتماعی افغانستان برای حرکتهای اجتماعی و ورزشی مطرح گردد، ایران انقلابی و اسلامی به عنوان یکی از اصلی ترین علایق مردم افغانستان در منطقه مطرح خواهد شد و نه تنها ایران هراسی جایگاهی نخواهد داشت، بلکه حرکت ها به سوی علاقمندی به سوی ارزش های مد نظر ایران پیش خواهد رفت.
