آینده رویکرد ترامپ در سوریه، گفتگو با دکتر عباس لقمانی، کارشناس مسائل بین الملل
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
بعد از حمله شیمیایی هفته گذشته در سوریه ترامپ با متهم کردن دولت سوریه به حمله شیمیایی دست به حمله موشکی به سوریه زد. گفتگوی زیر برای بررسی آینده سناریوها و رویکرد ترامپ بعد از حمله به سوریه است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چند دسته عامل موجب شد آقای ترامپ در مورد سوریه به رویکرد کنونی توجه کند؟
در مورد آقای ترامپ متأسفانه باید گفت که چه در مورد سیاست داخلی و چه در مورد سیاست خارجی یک روند مشخصی را دنبال نمی‌کند. به همین دلیل است که آقای ترامپ در هنگام انتخابات و پیش از انتخابات اعلام کرده بود، که آمریکا نباید در آن منطقه حضور داشته باشد. و خود را کنار بکشد و از آقای اوباما هم انتقاد کرده بود. حالا مرحله‌ی دیگری پیش آمده است، و با آمدن تعداد زیادی افراد نظامی در کابینه آقای ترامپ این دیدگاه آقای ترامپ عوض شده است. به علاوه باید این را در نظر داشته باشیم که حدود ۵ نفر از اطرافیان آقای ترامپ از نظامیان قدیمی و چهار ستاره آمریکا هستند، و از کسانی هستند که از مشوقان جنگ سرد بودند. مسلماً وجود آنها در کابینه آقای ترامپ و در اطراف ایشان تأثیر عمده‌ای را در سیاست‌گذاری رئیس جمهور آمریکا داشته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: عوامل حمله نظامی محدود به سوریه چیست؟
چند مورد را باید در نظر داشت. احساس من این است که در نظرسنجی‌هایی در هفته‌های اخیر در امریکا، میزان علاقه مردم به رئيس جمهور در مصدر قدرتشان، هیچ‌وقت در صد روز اول سایر رهبران به این میزان پایین نبوده است. فکر می‌کنم این عامل باعث شد که آقای ترامپ بخواهد نشان دهد که آدم مصممی است و از منافع آمریکا دفاع می‌کند. این عامل به نظر من مهم‌ترین عامل است که هست. نکته‌ی دوم که به نظرم می‌رسد و مطمئن نیستم حتماً درست باشد این است که مسأله‌ی روسیه و این که برخی از افراد اطراف آقای ترامپ با روسیه در تماس بودند، این هم ممکن است تأثیرگذار در این موضوع باشد. به این مفهوم که آقای ترامپ با حمله به سوریه می‌خواست بگوید که من سیاست مستقل را دنبال می‌کنم، و حتی اگر لازم باشد در جاهایی به منافع روسیه هم ضربه می‌زنم. نکته‌ی دیگر موثر این است که می‌خواست پاداشی غیرمستقیم به دوستان آمریکا در منطقه بدهد، که اگر در مراحلی نیاز باشد آمریکا پشتیبان شماست و می‌تواند مستقیم در جنگ‌ها شرکت کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چند دسته عوامل داخلی و منطقه‌ای بر آینده‌ی رویکرد آقای ترامپ در مورد سوریه تأثیر می گذارد؟
فکر می‌کنم این بستگی به مذاکرات پشت‌پرده‌ای دارد که بین روسیه و آمریکا اتفاق می‌افتد. لذا مسلماً در مورد سوریه به یک توافق، اگر چه غیر علنی و پشت پرده‌ای خواهند رسید. در واقع سوای از دشنام‌هایی که در سازمان ملل و در حضور خبرنگاران و سیاستمداران مطرح می‌کنند، آمریکا و روسیه به یک توافقی در مورد سوریه خواهند رسید. نکته اساسی این است که هفته‌ی گذشته تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا گفت که ما می‌توانیم که بودن اسد در حکومت را هم تصور کنیم. اما بعد از دو روز بعد گفت که نه این متصور نیست. یعنی در حقیقت یک تصویر روشنی از سیاست خارجی آمریکا ندارید. به همین دلیل هم در مورد روسیه و روابط آمریکا و روسیه و توافقی که در مورد سوریه اتفاق می‌افتد با سیاست‌های ترامپ غیرقابل پیش‌بینی است.
در مقابل من فکر می‌کنم که لااقل از نگاه خود روس‌ها سیاست‌های روسیه در مورد سوریه سیاست مشخصی است. شاید ما ندانیم ولی من فکر می‌کنم که راهکارهای عملی دارند و دقیقاً می‌دانند که چه می‌خواهند بکنند. این موضوع در مورد آمریکا مشخص نیست، و باید مدتی صبر کرد و دید که مذاکرات به کجا می‌انجامد. در ضمن این را هم فراموش نکنیم وقتی آقای ترامپ دستور حمله به سوریه را داد که رئیس جمهور چین هم در آمریکا بود. این نکته‌ای است که باید به آن توجه کنیم. هر چند چین مستقیم یا غیرمستقیم در مسائل سوریه دخیل نیست، ولی در حقیقت هشداری هم غیرمستقیم به کره شمالی و کشورهای منطقه جنوب‌شرقی آسیا بود، که در مواقع لزوم آمریکا می‌تواند حتی وارد جنگ شود. این هشدار را هم ما باید جدی بگیریم. که نشانه‌ای از سیاست آمریکا در جنوب‌شرقی آسیا هم بود.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چشم‌انداز آینده و سناریوهایی قریب به یقین یا محتمل یا غیرمحتملی در مورد آینده‌ی رویکرد آقای ترامپ نسبت به سوریه چیست؟
با توجه به مسائلی که تاکنون دیده‌ایم و موضع‌گیری‌های دولت آمریکا نمی توان مشخصاً سیاست مشخصی را در مورد سوریه اعلام کرد. ممکن است حمله‌ی اخیر به سوریه به نوعی نشان‌دهنده‌ی آن خواهد بود که آمریکا هم در مورد مسأله سوریه می‌خواهد خود را دخیل کند ولی نکته‌ای که نباید فراموش کرد و تمام خبرگزاری‌ها هم اعلام‌کرده‌اند و تأیید شده و بلکه خبر است، این است که چهار ساعت قبل از حمله آمریکا به پایگاه سوریه دولت آمریکا به روسیه خبر داده بود. همین موضوع باعث شده بود که روس‌ها تمام هواپیماهایشان را از آنجا بردند حتی گفته می‌شود که دولت سوریه هم اکثر هواپیماهایی که در آن منطقه مستقر بودند را خارج کرده است. یعنی در حقیقت در پشت پرده یک سری هماهنگی‌هایی وجود دارد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی بر آینده‌ی رویکرد حمله‌نظامی محدود یا غیرمحدود آمریکا به سوریه چیست؟
حمله آمریکا نشان داد، که بازیگران دخیل در مسأله سوریه تا حدودی به این نتیجه می‌رسند که مرزهای بین خود و آن چه که در توان دارند و آن چه که در توان ندارند را ارزیابی کنند. این در تمام کشورهایی که دخیل در مسأله سوریه هستند موثر است. به همین دلیل فکر می‌کنم که وقتی که ده و بازده توان اینها مشخص شود، شاید به نقطه‌ای برسیم که تمام دولت‌های درگیر، نقطه‌ی مشترکی برای پایان دادن به قائله سوریه پیدا کنند. زیرا مسأله سوریه از یک مسأله داخلی فراتر رفته، و یک مسأله منطقه‌ای و شاید در آینده یک مسأله فرا منطقه‌ای شود. به همین من معتقدم این است که ما در مسیری هستیم (که علیرغم این که جنگ تشدید شده و یا تشدید خواهد شد) به مرحله‌ای رسیده‌ایم که تمام نیروهای دخیل در سوریه چه در داخل و چه در خارج، به نقطه‌ای رسیده‌اند که می‌خواهند راه حلی نو را پیاده کنند. در این میان من فکر می‌کنم تنها راه حلی که قابل قبول است و امکان آن هست همان پیشنهاد ایران است که مسأله سوریه راه حل نظامی ندارد یعنی از طریق سیاسی. این مذاکرات آستانه ادامه یابد در آینده نزدیک در سطح وسیع‌تری گسترش پیدا کند و بتوان راه‌حل منطقه‌ای برای سوریه پیدا شود.
