“توسعه همکاریهای علمی، پژوهشی و فناوری بین کشورهای مسلمان”
متن سخنرانی دکتر نیلی رئیس محترم دانشگاه تهران
در همایش بین‌المللی آینده جهان اسلام در افق 1414 شمسی
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین و به نستعین انه خیر ناصر و معین.
عرض سلام دارم و ابراز خوشحالی میکنم که در جمع اندیشمندان حاضر در این همایش مهم و ارزشمند حضور پیدا کردم.
آینده‌ی جهان اسلام و توجه به آنچه که میتواند و باید محقق شود در بازه‌ی زمانی تا 1414 شمسی (2035 میلادی) نگاه منطقی و عاقلانه‌ای است تا توجه برنامه‌ریزان، دست‌اندرکاران و سیاست‌گذاران توسعه در جهان اسلام و کشورهای اسلامی به اهمیت داشته‌ها و بایدهایی که در آینده مورد توجه قرار می‌گیرد متوجه و معطوف شود. قطعاً در صحبت‌هایی که قبل از من اینجا مطرح شد مسائل زیادی در حوزه‌ی ظرفیتها و توانمندی‌های کشورهای اسلامی طرح شده است که توفیق نداشتم بیشتر آنها را بشنوم، اما آنچه که میشود به عنوان مؤلفه‌های مهم به آن اشاره کرد این است که کشورهای اسلامی جمعیت قابل توجهی از جمعیت جوان را در خود جای داده‌اند. نکتهی مهم جمعیت، بخش جوان جمعیت کشورهای اسلامی است؛ بخش جوان مستعد و با نگاهی که فرهنگ اسلامی به تعلیم و تربیت آموزش دارد این نسل جوان سرمایه‌ی بزرگی است.
قطعاً استحضار دارید که سرمایه‌ی انسانی مهمترین سرمایه‌ی هر جامعه‌ای است که ما به لطف الهی در کشورهای اسلامی سرمایه‌ی انسانی را در ظرفیتها و توانمندی‌های مختلف داریم. کنار این منابع طبیعی ظرفیت دیگری است که بخش مهمی از منابع طبیعی مهم از جمله انرژی را در کشورهای اسلامی داریم. کنار این وسعت کشورهای اسلامی، پراکندگی آن در جهان و ضمناً پراکندگی مسلمانان هم در کشورهای اسلامی و هم در سایر کشورها به عنوان گروه‌های ملی، فرهنگی و مذهبی در اکثر کشورها حضور دارند. بسیاری از مهاجرین از کشورهای اسلامی توانمندی‌های علمی، فناوری و بعضاً اقتصادی را همراه خود دارند که آن هم به نوبه‌ی خودش میتواند قابل توجه باشد.
آنچه که بنده در چند دقیقه‌ای که وقت شما را گرفتم عرض میکنم این است که ما در شرایط فعلی در حوزه‌ی علوم، تحقیقات و فناوری در کشورهای اسلامی ظرفیت‌های بسیار خوبی را داریم. جایگاه تعدادی از کشورهای اسلامی در حوزه‌ی علوم، تحقیقات و فناوری جایگاه مهمی است. عموماً کشورهای پیش‌روی علمی در جهان اسلام بین 20 تا 25 کشور پیشتاز در این حوزه هستند. از کشورهای منطقه کارهای علمی جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، مالزی، در بعضی از زمینه‌ها عربستان صعودی و پاکستان در سطح جهانی شناخته شده است. نیروی انسانی تربیت‌یافته در این کشورها ظرفیت بسیار خوبی را برای توسعه بر مبنای دانش و فناوری‌های روز فراهم کرده است که حتماً با هماهنگی، همکاری و هماندیشی‌هایی که در غالب همکاریهای مشترک بین کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد میتواند به ظرفیت‌های بزرگ برای توسعه‌ی همه‌جانبه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشورها کمک کند و طبعاً این توسعه به منظور ایجاد رفاه، آسایش و ارتقاء سطح زندگی تک تک مردم مسلمان کشورهای اسلامی خواهد بود.
نگاه اسلام به انسان این است که همه‌ی انسان‌ها برای ارائه‌ی خدمت برای ما مساوی هستند و لذا قطعاً منافع دستاوردهای علمی و توسعه‌ی علمی در کشورهای جهان اسلام به همه‌ی کشورهای جهان هم خواهد رسید و می‌رسد، کما اینکه تولیدات علمی ما سخاوتمندانه در مجامع علمی دنیا در اختیار همه قرار می‌گیرد. ما در جمهوری اسلامی ایران توسعه‌ی علم و فناوری و دستاوردهای دانشمندان خود را به عنوان یک نعمت الهی می‌شناسیم و تلاش، برنامه و آرزوی ما این است که همه‌ی این ظرفیت‌هایمان را با کشورهای دوست، برادر، همسایه‌ها و یا کشورهای مسلمان دورتر از مرزهای خودمان به اشتراک بگذاریم.
تلاش ما این است که اولویت‌های همکاری را با کسانی که می‌توانند در کنار ما در توسعه‌ی علم و پژوهش قرار بگیرند به اشتراک بگذاریم. ارائه‌ی خدمات علمی، آموزشی و پژوهشی به جوانان کشورهای اسلامی از اولویت‌های فعالیت‌های علمی در جمهوری اسلامی است که بخش مهمی از آن را وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر عهده دارد و از نمونه همکاری‌هایی که ما در سال‌های اخیر در این زمینه شروع کردیم همکاری‌ای است که بین کشورهای در حال توسعه‌ی گروه دی هشت (گروه 8 کشور اسلامی در حال توسعه) است که در ذیل همکاری‌ها دانشگاه مشترکی را تحت عنوان دانشگاه دی هشت بنیان‌گذاری کردیم که در روزهای آتی نشستی در رابطه با فعالیت این دانشگاه با کشورهای گروه دی هشت و نمایندگانشان داریم که میتواند در نوع خود یک مدل همکاری خوب به حساب بیاید.
از طرف دیگر بعضی از دانشگاه‌های ما در کشورهای همسایه و کشورهای دیگر شعباتی را ایجاد کردند و ما از ایجاد این واحدهای علمی و آموزشی حمایت می‌کنیم که امیدواریم بتوانیم از این طریق خدمات علمی- پژوهشی را در اختیار برادران و خواهران مسلمان خودمان در کشورهای همسایه بگذاریم. آمادگی زیادی در چارچوب قوانین مصوب جمهوری اسلامی ایران وجود دارد تا در مطالعات منطقهای و مطالعات آینده پژوهی و مطالعات در رابطه با علوم مختلف همکاری گستردهای را بر قرار کنیم و از طرف دیگر آمادگی انتقال تجربیاتمان در حوزههای علم و فناوری را داریم. یافتههای علمی خود را در قالب پارک‌های علم و فناوری به سمت اشتغالزایی، تولید سرمایه و ثروت از طریق دانش هدایت کردیم. مرکز رشد در کشور ایجاد شده که ما در بعضی از ملاقاتهایی که با مسئولین حوزههای علم و فناوری کشورهای همسایه و بعضی کشورهای مسلمان داشتیم این آمادگی را اعلام کردیم که ظرفیتها را به عنوان تجربه خوب خودمان میتوانیم به اشتراک بگذاریم.
در خاتمه صحبتهایم این را عرض میکنم که توسعه پایدار در حوزههای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی بر یافتههای علمی و تلاش‌های دانشمندان، اساتید، دانشجویان و محققین ما استوار است که حتماً در آنچه که به عنوان مسیر برای آینده توجه میشود محور اصلی میتواند توسعه همکاریهای علمی، پژوهشی و فناوری بین کشورهای مسلمان باشد. قطعاً ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که ممکن است در شرایط فعلی آنها را نشناسیم اما با شروع همکاریهای مرزی این ظرفیتها خودشان را نشان خواهند داد و انشاءالله شاهد روزی باشیم که بتوانیم تمام داشتههای علمی و تحقیقاتی خودمان را در اختیار مسلمانان جهان و در ادامه آن مردم دنیا قرار دهیم.
از توجه شما خیلی متشکرم.
*این مطلب متن سخنرانی جناب آقای دکتر نیلی رئیس محترم دانشگاه تهران در مورخه 1398/2/8 در افتتاحیه همایش بین‌المللی آینده جهان اسلام در افق 1414 شمسی است که توسط موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام و با همکاری دانشگاه تهران برگزار شد.
