جهان اسلام و اقتصاد دانش بنیان

واژه‌ی اقتصاد دانش بنیان در دهه ۱۹۶۰ وارد ادبیات اقتصادی شد اما تحولات دهه‌ی ۹۰ این واژه را تجدید و احیا نمود. هرچند سازمان اقتصادی همکاری و توسعه تلاش‌های زیادی برای شاخص‌سازی در زمینه‌ی اقتصاد دانش بنیان انجام داد؛ ولی تا سال ۱۹۹۵ به جمع‌بندی کاملی نرسید، تا اینکه در همین سال برای اولین بار چارچوب مدونی از واژه اقتصاد دانش بنیان در سازمان اقتصادی همکاری و توسعه در قالب سند وزارتی کمیته‌ی سیاست‌گذاری علم و فناوری کانادا منتشر شد. این سند تعیین کننده‌ی جایگاه مدل‌های جدید رشد و عملکرد ابداعات در اقتصاد بوده است. بنابراین تبیین جایگاه نظری دانش، نحوه‌ی تعامل و واقعیات رخداده در عالم خارج نظیر روند شتابان همگرایی بازارها، جهانی شدن، رقابت بیشتر و از همه مهم‌تر جهش خیره کننده‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات زمینه را برای تدوین الگویی اجرایی از این پارادایم رشد و توسعه‌ی اقتصادی فراهم ساخته است. در نتیجه جهان به روشنی دریافت که نوع جدیدی از اقتصاد در حال ظهور است که مبنای متفاوتی برای رشد و توسعه‌ی اقتصادی کشورها عرضه می‌کند. این اقتصاد که به اقتصاد دانش شهرت دارد، نتیجه‌ی تعامل جهانی شدن توسعه و تحول دانش می‌باشد.
چنانچه کشورها به اقتصاد دانش بنیان نگاه جامع داشته و سیاست‌های فرامقطعی و پایداری را دنبال نمایند به مرحله‌ای قدم خواهند گذاشت که به جامعه دانایی محور معروف است. در این جامعه علاوه بر اقتصاد، تمامی ابعاد زندگی افراد از مرحله دانشی فراتر رفته و وارد مرحله جدیدی به نام «دانایی» می‌شوند. برخلاف تصور عام که میان این دو واژه تفاوتی نمی‌بیند اما صاحب نظران دانایی را دانشی تلقی می‌کنند که منجر به ارتقای مهارت‌ها، بهبود قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب و قضاوت عاقلانه در بین انسان‌ها می‌شود. امید است که با موضوعات مطرح شده در این نوشتار، ضرورت ایجاد تغییر در چارچوب اقتصادی جهان اسلام به خوبی ادراک گردد تا بتوانیم در آینده‌ای نه چندان دور به اهداف عالیه ترسیم شده کشورهای اسلامی دست یافته و جایگاه این کشورها را در میان سایر ملل ارتقا بخشیم.