روندپژوهی بازیگران جهان اسلام/ عربستان

دربارة کتاب
ژئوپلتيک جهان اسلام با گسترة عظيم و جمعيت زياد خود، همواره از اهميت خاصي برخوردار بوده است. حضور قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي، اختلافات قومي و مذهبي، اقتصادهاي وابسته، تروريسم و منابع عظيم طبيعي فقط بخشي از عواملي هستند که سبب‌ افزايش چالش‌هاي پيش روي اين کشورها شده‌اند. زيست در دنياي پيچيدة امروز، بازي براي تمام بازيگران را سخت و غيرقابل‌پيش‌بيني ساخته است. در عصر تحولات غيرخطي، پيش‌بيني رفتار بازيگران بسيار سخت است. اين در حالي است که تمامي بازيگران تلاش مي‌کنند ساير بازيگران را به‌سمت نتايج مرجح و مطلوب خود سوق دهند. در اين شرايط رفتار بازيگران تابعي از تصميمات آن‌ها در گذشته و اتفاقاتي است که در دنياي بيرون رخ مي‌دهد.
در همين راستا، مؤسسة آينده‌پژوهي جهان اسلام پروژه‌اي تحقيقاتي را در زمینۀ شناسايي روندهاي بازيگران جهان اسلام تعريف کرده است. در اين مجموعه، در تهية گزارش‌هاي مربوط به تحليل رفتار بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي، از روش تحليل روند استفاده شده است. روندها، تغييرات منظم در داده‌ها يا پديده‌ها در خلال زمان است. هرچه زمان مي‌گذرد، ميزان تأثير روند، کمتر يا بيشتر مي‌شود. روند، ادامة گذشته تا اکنون است. در تحليل روند بايد ماهيت، سرعت و پيامدهاي روند را کشف کنيم. روندهاي مربوط به هر بازيگر به تفکيک پيشران‌هاي سياسي، نظامي، اقتصادي، فناورانه، اجتماعي، فرهنگي و زيست‌محيطي، استخراج شده و تحليل شده‌اند. ذکر اين نکته لازم است که روش گردآوري داده‌ها در اين پروژه، روش کتابخانه‌اي بوده است و اطلاعات و داده‌هاي آماري موردنياز با استفاده از منابع آماري معتبر به دست آمده‌اند. خروجي پروژة تحليل روندهاي بازيگران جهان اسلام، در قالب مجموعه‌اي هفت‌جلدي شامل افغانستان و پاکستان، ايالات متحده امريکا، رژيم صهيونيستي،ترکيه، روسيه، عربستان سعودي، مصر و الجزاير عرضه شده است. در واقع، کتاب حاضر درصدد است ضمن شناسايي بازيگران اصلي و تأثيرگذار در منطقه و جهان اسلام، به پيگيري و رصد رفتار آن‌ها بپردازد.
در این شرایط، ظهور روزبه‌روز مسائل مختلف، توازن نسبی قدرت در منطقه را شکننده ساخته و پیش‌بینی رفتار بازیگران را سخت می‌کند. همچنین، تحلیل رفتار بازیگران بر اساس قواعد بازی، در ذات خود، مبتنی بر نوآوری است و به‌عنوان روشی برای تحلیل آیندۀ بازیگران و محیط بازی استفاده می‌شود.
عربستان سعودی از قدرت‌های بزرگ منطقۀ خلیج ‌فارس است که طی دهههای گذشته، همواره به‌دنبال پیگیری منافع خود در منطقه بوده است. هر اقدامی که عربستان سعودی در سال‌های اخیر، به‌ویژه پس از خیزش‌ها و اعتراضات کشورهای عربی و پس از 2010 در خصوص بحران سوریه، بحران یمن و بحران بحرین انجام داده است، به‌طور مستقیم بر منطقه تأثیر گذاشته است. با توجه به رویکرد این کشور به منطقه و جهان اسلام و همچنین روابط نزدیک ریاض با کشورهای غربی، بررسی روندهای این کشور مهم جهان اسلام از اهمیت خاصی برخوردار است.
هرچند نقش این کشور در بسیاری از کشورهای منطقه نقشی مخرب و در راستای حمایت از گروه های تکفیری نسبتاً هم‌سو با ایدئولوژی وهابیت است، با همین ابزارِ گروه‌های تکفیری تروریستی، برخی ابعاد سیاست منطقه‌ای خود را پیش برده و در زمرۀ کشورهای تأثیرگذار منطقه‌ای قرار گرفته است. عربستان چند هدف را پیگیری می‌کند که از جملۀ آن‌ها می توان به این شش هدف مهم اشاره کرد: 1. ایفای نقش فعال در منطقۀ غرب آسیا؛ 2. رقابت ایدئولوژیکی و ژئوپلیتیکی با ایران؛ 3. انحراف توجه بین‌المللی از شرایط داخلی عربستان به خارج از این کشور؛ 4. رهبری جهان عرب و جلب حمایت‌های آنان در جهت منافع خود؛ 5. تبلیغ مذهب وهابی و دعوت به آن؛ 6. رهبری سیاسی جهان اسلام، به‌ویژه کشورهای عربی. از این روست که واکاوی الگوی رفتاری عربستان سعودی، نقاط قوت و ضعف این کشور، فرصت‌ها و تهدیدهای آن بسیار حائز اهمیت است.