18 خرداد ماه 1400، میز زنان موسسه آینده پژوهی جهان اسلام میزبان هشت نفر از اساتید زن از کشورهای لبنان و فلسطین بود. در این جلسه که در سالن اجتماعات موسسه برگذار شد، مهمانان در زمینه مسایل زنان کشورهای اسلامی به تبادل آخرین یافته ها و دستاورد های علمی پرداختند در این جلسه دکتر لیلی مزبودی محقق علوم اجتماعی، دکتر مونا عطیه نویسنده حوزه مدیریت کسب و کار، دکتر نانسی موسوی در رشته ی علوم تربیتی، دکتر میرنا عطیه متخصص هوش مصنوعی، دکترسحر حمود نایب رییس مرکز مطالعات اجتماعی لبنان، دکتر ماجده رمیتی فعال فرهنگی اجتماعی از فلسطین و خانم غاده شری فعال فرهنگی اجتماعی لبنان حضور داشتند.
اهم مطالبی که در این نشست مورد گفتگو قرار گرفت شامل موارد زیر بود:
- روابط و خدمات متقابل تاریخی که دو کشور لبنان و ایران با یکدیگر داشتند. (دکتر سید حمزه صفوی)
- لزوم هم افزایی و ارتباطات علمی بین مراکز تحقیقاتی زنان در کشورها اسلامی. (دکتر حنانه سادات صفوی)
- تشریح عمده مسایلی که زنان در کشورهای لبنان و فلسطین درگیر آن بودند.
- ضعف قوانین حمایتی برای زنان و عدم انطباق قوانین فعلی با اسلام (دکتر سحر حمود)
- شکاف جنسیتی در اشتغال (دکتر مها لطف جمول)
- مسایل زنان سرپرست خانوار (دکتر مها لطف جمول)
- نگاه منفی به زن مسلمان در رسانه های جهان و لزوم عرضه توانمندی های زنان مسلمان (دکتر لیلی مزبودی)
- شکاف جنسیتی سیاسی در فلسطین ( دکتر خدیجه شهاب و خانم ماجده رمیتی)
- مقاومت خانواده ها در برابر تغییر ( دکتر نانسی الموسوی )
- کمبود امکانات عملی و ازمایشگاهی برای زنان (دکتر میرنا عطیه)
- توصیه های دکتر یحیی صفوی به نخبگان زن علمی لبنان و فلسطین.
نقش روابط متقابل تاریخی ایران و لبنان
در ابتدای نشست دکتر سید حمزه صفوی، مدیر عامل موسسه آینده پژوهی جهان اسلام و استادیار دانشگاه تهران در زمینه نقش ایران و لبنان در تمدن سازی در غرب آسیا صحبت کردند. ایشان ریشه‌ی روابط ایران و لبنان را تمدن فنیقی داستند و بیان کردند: ” تمدن ایرانی و فنیقی هر دو از تمدن‌های پیشرو در جهان به ویژه در ابداع خط و کشتیرانی. تمدن کوروش کبیر به عنوان یکی از امپراتوری هایی که بستر عدالت و اخلاق را فراهم کرده بدون کمک و همکاری تفکر فنیقی امکان موفقیت نداشته است. ما به ایرانی‌ها در تمدنی که در 2500 سال پیش در این منطقه به عنوان یک تمدن غنی شکل گرفت، وامدار شما لبنانی ها هستیم”.
ایشتا در ادامه به تمدن یونانی پرداخته و ادامه دادند: “تمدن یونانی یکبار نابود شد و چیزی به جز قبایل پراکنده از آن باقی نماند. این اقوام فنیقی بودن که تمدن و دانش و خرد را به یونانی ها منتقل کردند و پس از آن بود که تمدن یونان شکل گرفت”. در ادامه دکتر صفوی به سیر تاریخی روابط ایران و لبنان پس از اسلام پرداختند و وجود حوزه علمیه شیعه در لبنان را به یکی از عوامل مهم قدرت یافتن شیعیان ایران، و در امان ماندن ایران از تاخت و تاز عثمانی ها در عصر صفوی دانستند.
ایشان خرد شدن قدرت‌ها در منطقه غرب اسیا و به استخدام گرفتن ظرفیت های آن‌ها در جهت منافع غرب را به عنوان اصلی‌ترین هدف معاهده ساکس-پیکو نامیدند و بیان کردند: ” امروزه تمدن لبنان دوباره به کمک ایران امد و منجر شد کشوری قدرتمند به دور از منافع استعماری قدرت های جهانی مانند ایران در منطقه حضور داشته باشد”. در ادامه دکتر صفوی، انقلاب اسلامی ایران را به عنوان نقطه درخشان روابط دو کشور برشمرد و روابط دو کشور پس از انقلاب اسلامی را در چارچوب کمک ایران و نهضت امام خمینی به نهضت شهید صدر در لبنان دانست که منجر به احیای هویت شیعه و هویت انسان آزاد و مسلمان در منطقه غرب آسیا شد.ایشان در ادامه بیان کردند: “ایده ای که امام خمینی بر عمل استوار بود و نه دعا کردن صرف برای حل مسائل مسلمین. تمدن اسلامی نیازمند مجاهدت و عمل در حیطه های مختلف است. مردم لبنان و فلسطین به دلیل علقه های تاریخی برای ما ایرانی ها خارجی نیستن بلکه حس برادری بین مردمان آن‌ها وجود دارد. امروزه در برهه ای از تاریخ هستیم که هم ملت ایران به دلیل تحریم های آمریکا تحت فشار سنگین سیاسی و اقتصادی هست و هم ملت لبنان به دلیل مشکلات شدید اقتصادی که جدیدا گرفتارش شده و هم ملت فلسطین به دلیل مجاهدتی که اخیرا علیه رژیم غاصب صهیونیستی انجام داده تحت فشار سنگین اقتصادی است که تبعات سیاسی و اجتماعی گسترده‌ای می تواند در پی داشته باشد”. ایشان در پایان ابراز امیدواری کردند که تلاش و مجاهدت مردم سه کشور ایران، فلسطین و لبنان، به عنوان ابزار اصلی محور مقاومت برای ثبات حقانیت مظلومین و حمایت از حقوق مسلمانان در منطقه غرب آسیا و رهایی از نقش مخرب ابرقدرت ها به رهبری امریکا و رژیم صهیونیستی در این منطقه تبدیل شود. ایشان خودکفایی اقتصادی را به عنوان اصلی مهم در قدرت محور مقاومت دانستند و ادامه دادند: “این سه کشور به عنوان مکمل های ژئوپلتیک یکدیگر، می‌توانند به احیای کریدور اقتصادی ایران به لبنان اقدام کنند که از این طریق، هم تولید قدرت شود و هم اقتصاد این منطقه را دگرگون کند”. دکتر صفوی در پایان به کارگیری ظرفیت نخبگان کشورهای جهان اسلام در راستای رسیدن به منافع مسلمانان در سراسر جهان را اصلی ترین هدف موسسه آینده پژوهی جهان اسلام برشمردند.
ضرورت همکاری و ارتباط جوامع علمی زنان در کشورها مختلف
در ادامه جلسه، خانم حنانه سادات صفوی مسئول میز زنان موسسه آینده پژوهی جهان اسلام پس از خوش آمد گویی به مهمانان به صورت مختصر بیان کردند که “زنان در سراسر جهان در وجوه مختلف زندگی اعم از اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و…در بسیاری از موارد با بی عدالتی هایی مواجه هستند. همراه با فعالیت های جنبش های زنان و همراهی سازمان های بین المللی، راهکارهای تجربی برای تبیین نقش زنان و رفع موانع ارتقا وضعیت زنان در کشورها فراهم شد. اما برنامه های سازمان ها و نهادهای بین المللی در کشورهای مسلمان به دلیل بومی نبودن و ناسازگاری با هویت اسلامی و فرهنگی در این کشورها موفق ظاهر نشد.ایشان ادامه دادند: “از سوی دیگر با توجه به ظرفیت های اندیشمندان و محققان حوزه زنان و خانواده در کشورهای اسلامی و بستر حقوقی که دین اسلام بسیار پیشرو تر از جنبش های احقاق حقوق زن در غرب برای تعالی زن قایل بوده، لازم و ضروری است که الگویی مبتنی بر عدالت جنسیتی و متناسب با ظرفیت های زنان در کشورهای مختلف ارایه داده شود که این گونه نشست ها که با حضور اندیشمندان و زنان صاحب اندیشه و تفکر علمی و تخصصی با پشتوانه اسلامی است. بسیار مفید می تواند باشد”
ایشان در ادامه برقراری ارتباطی منسجم و فعال بین اساتید و اندیشمندان حوزه زنان و خانواده در کشورهای مختلف دنیا خصوصا کشورهای اسلامی را از اصلی‌ترین اهداف میز زنان موسسه آینده پژوهی جهان اسلام برشمردند و تبادل علمی پژوهشی بین پژوهشگران کشورهای مسلمان را به عنوان زیربنای درک صحیح از مسایل زنان مسلمان دانستند که منجر به ارایه‌ی تصویری واقع‌بینانه از وضعیت زنان مسلمان می‌شود. ایشان در ادامه بهره‌گیری از روش‌های به روز علمی از جمله آینده پژوهی را به عنوان ابزاری برنامه ریزی منسجم حول ایده ی امت واحده اسلامی و در جهت تعالی زن مسلمان دانستند. در پایان ایشان به معرفی فعالیت‌های میز زنان موسسه آینده پژوهی جهان اسلام پرداخته و برخی از فعالیت‌های این موسسه در قالب مقاله، یادداشت، وبینار و کتاب را به مهمانان معرفی کردند.
مهمترین مسایل زنان در لبنان و فلسطین
شکاف جنسیتی در اشتغال
در ادامه جلسه مهمانان برخی از مهم ترین مسایل زنان در لبنان و فلسطین را برشمردند. در این راستا خانم دکتر سحر حمود، از محققان علوم اجتماعی لبنان بر لزوم وجود قوانین برای حل مشکلات زنان تاکید کردند تا زنان در زندگی جدید در کنار مسئولیت های خانوادگی به فعالیت های اجتماعی هم بپردازند. ایشان عدم نیاز به حضور فیزیکی زن در تمام ساعات اداری و امکان کار به صورت دورکاری و مجازی را به عنوان پیشنهادی برای حضور فعال زنان در جوامع مسلمان امروزی ارایه کردند و از عدم وجود قوانینی منطبق با اسلام برای فعالیت های اجتماعی و سیاسی زنان مسلمان در لبنان، همچنین سهم ناچیز زنان لبنانی، علی رغم تعداد زیاد دانش آموختگان مقاطع تحصیلات تکمیلی را مورد انتقاد قرار دادند. در ادامه مها لطف جمول، به ارائه گزارش یک تحقیق در کشورش پرداخت که عیرغم این که تعداد دختران در آموزش بیش از پسران بوده است لیکن نرخ بیکاری زنان همچنان بیشتر از مردان است و حقوق زنان در شرایط مساوی با مردان از آنان کمتر بوده است.
چالش های زنان سرپرست خانواده
در ادامه درباره مشکلات زنان سرپرست خانوار در کشور لبنان و فلسطین صحبت شد و مسایلی چون عدم احتساب کارخانگی زنان جزو تولید ناخالص ملی و نداشتن اعتبار و ارزش برای کار خانگی به عنوان اصلی ترین چالش های این ح.زه مطرح شد.
نگاه منفی به زن مسلمان در کشورها
دکتر لیلی مزبودی فعال رسانه و مسئول بخش فرانسه شبکه المنار هستند. ایشان در رابطه با حضور زنان مسلمان در جهان صحبت و این که در غرب خصوصا فرانسه با نگاهی منفی به آنان نگریسته می شود را مورد انتقاد قرار دادند. ایشان نیاز به ارایه ی توانمندی های زن مسلمان به جهانیان را از اصلی ترین نیازهای امروز دانستند..
دکتر خدیجه شهاب از کشور فلسطین نقش زنان در پیشبرد مبارزات فلسطین را برشمردند. ایشان بیان داشتند: ” زن فلسطینی در تمام زمینه ها حضور و مشارکت داشته و سختی های زیادی را به جان خریده و از دست دادن عزیزانش را تجربه کرده است، ولی از نظر آموزشی و شاخص تحصیلات در منطقه درجه بالایی دارند و برای ان اهمیت ویژه قایل هستند. لیلا خالد اولین زن رباینده هواپیما اسرائیلی بوده است. در داخل فلسطین در شهرهای مختلف وضع حجاب متفاوت هست ولی در بعضی قسمت ها حتی 90درصد نیز حجاب را رعایت می کنند. اگر حمایت جمهوری اسلامی نبود به قطع مقاومت فلسطین شکست می خورد. زنان فلسطینی در عرصه های رهبری و تصمیم گیری سیاسی حضور ندارند اما در مبارزات و مقاومت ها در صف اول هستند”.
مقاومت خانواده ها در برابر تغییر
دکتر نانسی الموسوی، از بعد تربیتی در خصوص لزوم فرآیند آموزشی توسط پدر و مادر و اهمیت آن توضیح دادند و بهبود شرایط زنان و قدرتمند کردن زنان راه حلی برای برون رفت از مشکلات جوامع برای زنان دانستند. ایشان بیان کردند: “مساله ای که در خانواده های لبنانی با آن مواجه بودیم مقاومت در مقابل تغییر است، به گونه ای که برنامه هایی تنظیم می کنیم، آموزش هایی ترتیب می دهیم ولی پذیرش از سمت خانواده ها برای شرکت در آن ها وجود ندارد. در زمان کرونا ما با استفاده از تکنولوژی توانستیم کمک های روانشناسی و مشاوره را گسترده تر از قبل در بین خانواده ها ترویج دهیم و کلاس های متعدد تقویت مهارت برگزار کردیم”.
شکاف جنسیتی سیاسی
در ادامه دکتر السیده ماجده رمیتی همسر شهید و مدیر مرکز سما، بیان داشتند: “زنان فلسطینی در مبارزات به طور جدی شرکت داشته است و علاوه بر مجاهدت ها و تلاش هایی که می کند به تحصیل و آموزش فرزندان جدیت خاص دارند… زنان سرپرست خانوار در فلسطین بسیار زیاد است و به خوبی توانسته اند اداره خانواده را در عدم حضور مرد برعهده بگیرند …. محرومیت بر مبنای جنسیت در فلسطین زیاد است و زنان در عرصه های سیاسی مشارکت ندارند و فرصتی برای ایفای نقش در عرصه سیاسی برای آن ها ایجاد نمی شود. البته تشکل های زیادی برای پیشبرد وضعیت زنان فلسطین چه در داخل و چه در کشور لبنان شکل گرفته است مثلا “جمعیت زنان برای آزادی قدس” که فعالیت های خوبی انجام داده اند ولی هنوز به اهداف خود در جهت اثرگذاری بیشتر زنان در موقعیت های اجرایی دست پیدا نکرده اند و راه زیادی برای تحقق اهداف خود دارد”.
کمبود امکانات عملی و ازمایشگاهی برای زنان
دکتر میرنا عطیه متخصص هوش مصنوعی معتقد است توسعه توانمندی فکری زنان را نباید فقط به آموزش محدود کنیم بلکه باید توانمندی های و مهارت ها را رشد دهیم که باعث افزایش توانمندی جسمی، اجتماعی و خانوادگی و معنوی افراد شود و مهارت ها باید به صورت عملی و کاربردی در اختیار زنان قرار گیرد. مساله خیلی مهم در میان خانواده های لبنانی این است که تغییر را پذیرا نیستند. خصوصا با شروع بحث کرونا و تغییر سبک آموزش به مجازی، ما شاهد این بودیم که علیرغم تشکیل شرایط برگزاری کلاس ها و دوره ها به صورت مجازی، افراد و خانواده ها قبول نمی کنند که از آن استفاده کنند. در این راستا طرحی را به وزارت آموزش پرورش لبنان عرضه کردیم که یک مقطع زمانی مثلا 5 دقیقه پایانی کلاس هایشان را به ما اختصاص دهند تا دوره هایی برای افزایش توانمندی کودکان برگزار کنیم تا انگیزه ها و مهارت های آنان را افزایش دهیم. ما این کار را در تعدادی مدرسه و دانشگاه‌ها به صورت آزمانیشی انجام دادیم که تاثیرات مثبتی بر شناخت افراد از خودشان و افزایش روحیه پیشرفت در آن ها داشته است”.
و یک مشکل عملی که در سیستم آموزشی لبنان هست بحث ارتباط مراکز علمی با احزاب سیاسی هست که بر مبنای آن امکانات دریافت می کنند و به صورت یکسان همه مراکز از مزایا برخوردار نیستند. اما در زمینه رشته تخصصی من که هوش مصنوعی است ما با مشکلات زیادی روبرو هستیم مثلا آزمایشگاه ها ویژه ای که نیاز داریم را در اختیاز نداریم و حمایت از طریق وزارت خانه ها برای پیشبرد تحقیقات علمی ما صورت نمی گیرد. تحقیقات ما پشتیبانی ندارد. تحقیقات نظری خوبی در مقاطع ارشد و دکتری صورت می گیرد که اگر حمایت لازم را کسب کنند تبدیل به پروژه های موفقی می شوند. ایشان ادامه دادند: در رابطه با فلسطین نیاز هست که روی زیر ساخت های آنان کار کرد.از زمان آغاز کرونا ما با گروه های فلسطینی ارتباط برقرار کردیم و کمک های روانشناسی و مهارتی به آن ها می دهیم.با همه سختی هایی که وجود دارد زنان لبنانی در عرصه های علمی و تحقیقاتی حضور دارند.
در پایان جلسه خانم دکتر شبابی توضیحاتی ارزشمند از برآیند سخنرانی اساتید برای دکتر یحیی صفوی دادند.و دکتر صفوی به ارایه ی توصیه هایی به نخبگان علمی لبنان و فلسطین پرداختند:
ایشان فرمودند: ” 40 سال قبل به دستور امام خمینی سپاه پاسداران به لبنان آمد و به تقویت حزب الله لبنان اقدام کرد. ما امیدواریم ملت های لبنان، ایران، عراق و سوریه تا پنجاه سال آینده فرهنگ و تمدن نوین اسلامی را شکل دهند”. ایشان ادامه دادند: “ما در این موسسه آینده پژوهی جهان اسلام به دنبال این هستیم که همگرایی ملت های اسلامی را در تمام زمینه تحقق دهیم. یکی از مهمترین ارکان این همگرایی، نقش زنان تحصیل کرده و نخبه ملت های اسلامی است…من به شما زنان نخبه لبنان و فلسطین تبریک می گویم که شما به افتخاری برای زنان جهان اسلام تبدیل شده اید … شما زنان به عنوان الگویی برای زنان جهان مطرح هستید و من چند خواهش مشخص از شما دارم:
- ارتباط خود را با دانشگاه ها ی ایران و موسسات علمی پژوهشی ایرانی استمرار بخشید.
- مراودات بین پژوهشگران و رفت و آمد بین دو کشور را افزایش دهید
- تشکل های مختلفی را ایجاد کنید. به طور مثال. ایجاد یک بانک اطلاعات از زنان نخبه ی لبنانی. فارغ از قومیت ، مذهب و حتی گرایش سیاسی.
- آموزش های مختلف در سطوح مختلف و مناطق مختلف را توسعه دهید. سطح تحصیلات علمی را ارتقا دهید و آموزش سبک زندگی و مهارت های بهداشتی را افزایش دهید.
- برای کار آفرینی و ایجاد اشتغال و منفعت با هدف ارتقای جنسیتی و توانمند سازی زنان در لبنان برنامه ریزی کنید، به صورت خرد از محله ها و روستا ها وشهرها
- زنان باید نقش برابر با مردان در دارایی زندگی و بالابردن کیفیت زندگی داشته باشند این نقشی است که اسلام به شما داده است.
- نظرات مقام معظم رهبری و امام خمینی و شهید مطهری در رابطه با زن را مطالعه کنید
- دفاتر و تشکیلات حقوقی و مشارکت اجتماعی فرهنگی ورزشی سیاسی در سطوح محله و شهر و استان تشکیل دهید که مکانی باشد برای شروع ارتقا وضعیت زنان تا در آینده در سطوح پارلمانی و وزارت زنان حضور فعال داشته باشند.
- خیریه هایی برای کمک به بیماران صعب العلاج و یا زنان سرپرست خانوار و… تاسیس کنید تا بتوانید به صورت سیستماتیک مسایل را برطرف کنید اگر چرخه جهل فقر و بیماری روی هم بیفتد خانواده متلاشی می شود در هر سطحی که می توانید فقر و مریضی را از خانواده ها دور کنید.
در پایان جلسه، پژوهشگران ضمن بازدید از موسسه آینده پژوهی جهان اسلام و کتابخانه‌‌ی موسسه با بیش از 6500 جلد کتاب، هدایایی از دست سردار صفوی دریافت کرده و با ایشان عکس یادگاری گرفتند.
