نبرد اسرائیل و ترکیه بر سر حرم شریف
منبع: المانیتور
ترجمه موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
اسرائیل و ترکیه دوباره در مسیر تضاد و کشمکش قرار دارند. دست کم اینبار، دلیل رسمی محاصره غزه یا فرایند صلح دیپلماتیک با فلسطینیان نیست بلکه موضوع حرم شریف [که در ادبیات صهیونیستی کوه معبد خوانده می‌شود] است. قرار است که کابینه امنیتی اسرائیل، یکی از جلسات پیش روی خود را به فعالیت‌ها و نفوذ در حال رشد رئیس جمهور رجب طیب اردوغان در حرم شریف اختصاص دهد. اردوغان این نفوذ را از طریق مجموعه‌ای از انجمن‌های غیر انتفاعی تحت هدایت آژانس همکاری و توسعه ترکیه (تیکا) به دست آورده که خودش این انجمن‌ها را تامین مالی می‌کند.
فعالیت ترکیه در حرم شریف نه تنها شین بت بلکه پلیس اسرائیل و کل سیستم امنیتی بلکه دیگر رقبای این عرصه یعنی اردنی‌ها، فلسطینیان، مصری‌ها و حتی مراکشی‌ها- که پادشاه خود یعنی محمد ششم را به عنوان حافظ این اماکن مقدس می‌دانند- را هم نگران کرده است. مطابق مطالبی که اطلاعات اسرائیل جمع‌آوری کرده، اردوغان تلاش می‌کند تا حرم شریف و عنوان « حافظ حرم» را به نام اسلام از دیگر رقیبان تاج و تخت برباید. در این میان اولین دشمنی که قرار است این طرح‌ها را خنثی کند، مثل همیشه، اسرائیل است.
بعد از مصالحه 2016 میان اسرائیل و ترکیه (که در آن اسرائیل 21 میلیون دلار به خانواده کسانی که در حادثه کشتی ماوی مرمره [کشتی حامل کمک‌های بشردوستانه به مردم تحت محاصره غزه که در سال 2010 مورد حمله سربازان اسرائیلی قرار گرفت] غرق شدند، به عنوان غرامت پرداخت و عذرخواهی کرد) روابط تنش‌آلود میان دو کشور تا حدی بهبود یافت. سفرا به آنکارا و تل آویو بازگشتند و به نظر می‌رسید که این بحران تمام شده است. اما اردوغان پیش از انتخابات تیر ماه امسال در ترکیه با صدای بلندتر و بلندتری شروع به حمله علیه اسرائیل کرد. یک عضو ارشد کابینه اسرائیل- که نخواست نامش فاش شود- قبل از این انتخابات به المانیتور گفت: او [اردوغان] برای منحرف کردن برنامه نظام انتخاباتی‌اش از توجه به افت ارزش لیر نیاز دارد تا دیگران را قربانی کند؛ و او، ما [اسرائیل] را پیدا کرد». با این حال انتخابات برگزار و تمام شد اما اردوغان با تمام قدرت لحن ضد اسرائیلی خود را حفظ کرده است.
یک منبع امنیتی عالی رتبه که نخواست نامش فاش شود، این هفته به المانیتور گفت «او [اردوغان] به رفتارهای عصبی بچه‌گانه خود ادامه می‌دهد. اعتماد به نفشس به بالاترین حد خود رسیده؛ او الان خود را سلطان ترکیه می‌بیند که آماده است امپراطوری عثمانی را تجدید نماید. هیچ چیز جلودارش نیست و او به خود اجازه می‌دهد هر کاری انجام دهد. اما اگر بخواهد خیلی در بیت المقدس اعمال کنترل کند، به اشتباه خود پی خواهد برد».
شورای امنیت ملی اسرائیل روز 18 تیر امسال یک برنامه عملی ارائه کرده که علیه انجمن‌های مرتبط با ترکیه که به تحریک تنش و هیجان در حرم شریف کمک می‌کند، تنظیم شده است. عمده تمرکز متوجه «تیکا» است. اخیرا اطلاعات درباره این سازمان نشان می‌دهد که دارای روابط گسترده با جنبش اسلامی و همچنین حماس است. براساس منابع اطلاعاتی اسرائیل، تیکا ده‌ها میلیون شِکِل- یا حتی بر اساس برخی اطلاعات صدها میلیون شِکِل- برای تامین مالی فعالیت‌های اسلامی در حرم شریف هزینه می‌کند. یک منبع امنیتی اسرائیلی، که به خوبی با مسائل بیت المقدس شرقی آشنا است، در حالیکه نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت «هر کسی که در یکسال گذشته از حرم شریف دیدار کرده باشد، می‌داند که این مکان پر از پرچم‌های ترکیه و همچنین گردشگران ترک است. آنان فقط گردشگر نیستند بلکه فعالان اسلام‌گرایی هستند که به حرم شریف می‌روند تا جایگزین مورابطون و انجمن‌های مورابطی که اسرائیل اخیرا آنها را غیر قانونی اعلام کرده است، شوند». اسرائیلی‌ها قانع شدند که اردوغان تلاش می‌کند تا عظمت عثمانی را به حرم شریف بازگرداند تا تنش میان یهودیان و مسلمانان در اماکن مقدس را تشدید کرده و به شخص اول برای حفاظت از مساجد و الاقصی تبدیل شود. یک مقام امنیتی دیگر اسرائیل که نخواست نامش فاش شود گفت «ما اجازه نخواهیم داد که این اتفاق رخ دهد».
وزارت خارجه اسرائیل، که تا همین اواخر مخالف برنامه اقدام ایجاد شده علیه تیکا بود، حالا با خط حزب لیکود همراه شده و اقرار کرده که شانسی وجود ندارد جز اینکه این فرایند قبل از آنکه موجب آسیب واقعی گردد، متوقف شود. اسرائیل انرژی زیادی را صرف کاهش تنش‌ها در حرم شریف می‌کند و مقاماتش کاملا آگاه هستند که یک انفجار می‌تواند به سرعت تمام خاورمیانه را به آتش بکشد. 12 تیر بود که بنیامین نتانیاهو ممنوعیت گسترده مبنی بر رفت و آمد منظم و مکرر به حرم شریف، که بر اعضای کنست تحمیل کرده بود، را برداشت. از حالا به بعد تمام اعضای کنست هر سه ماه یکبار مجاز به بالا رفتن از تپه (البته نه دعا کردن در آنجا) هستند.
یک مقام ارشد سیاسی اسرائیلی- که نخواست نامش فاش شود- به المانیتور گفت «ما تنها افراد [نگران نسبت به سیاست‌های ترکیه] نیستیم. افراد در امان- پایتخت اردن- و دیگر کشورها هم در نگرانی ما نسبت به افزایش نفوذ ترکیه در حرم شریف شریک هستند». از آنجا که تیکا در فلسطین اشغالی ثبت نشده، اسرائیل نمی‌تواند آن را غیر قانونی اعلام کند اما می‌تواند از این انجمن بخواهد برای هر کاری که می‌خواهد در اراضی تحت کنترل اسرائیل انجام دهد، مجور قبلی دریاف کند. یک دیپلمات ارشد اسرائیلی هم که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «میزان پولی که آنها در اینجا هزینه می‌کنند، زیاد است. حتی تعداد گردشگران ترکیه‌ای هم اخیرا به صورت قابل توجهی رشد کرده است. این نوع گردشگران اسلامی که به حرم شریف می‌آیند، تلاش می‌کنند تا آنجا که بتوانند شورش ایجاد کنند».
در حال حاضر، برنامه اقدام عملی که برای مقابله با نفوذ در حال رشد اردوغان در حرم شریف تهیه شده، هنوز برای اجرا تصویب نشده است. همانطور که پیش‌تر گفته شد، قرار است که کابینه آن را مورد بحث قرار داده و تصویب کند. یک منبع ارشد در کابینه اسرائیل گفت: «ما از نزدیک اقدامات اردوغان را در هفته‌های پیش رو زیر نظر خواهیم داشت. اگر او به ما نشان دهد که خواهان صلح است، این یک چیز است. اما اگر روشن شود که اردوغان جدیدِ پسا انتخابات، باعث دردسر شود، مخالفت سرسختی در طرف ما خواهد یافت». گفتنی است اسرائیل در اواسط ماه می، سرکنسول ترکیه را از شرق قدس اخراج کرد و به او دستور داد که برای «مشورت» برای مدتی به آنکارا بازگردد. این اقدام پس از آنکه سفیر ترکیه در تل آویو به آنکارا بازگشت و سفیر اسرائیل در آنکارا اخراج شد، صورت گرفت.
یک دیپلمات ارشد اسرائیلی به المانیتور گفت: «کنسولگری ترکیه در قدس شرقی به مثابه یک لانه زنبور دیده می‌شود؛ [آنجا] بیش‌تر باعث آسیب می‌شود تا اینکه کمکی کند. اگر اردوغان می‌خواهد دوباره [با اسرائیل] رابطه برقرار کند، باید لحن خود را آرام کرده و به قوانین رفتار قابل قبول بازگردد». اما هیچ کس در بیت المقدس واقعا باور ندارد که این اتفاق بیفتد. به نظر می‌رسد که اردوغان به دنبال تشدید تنش و نه صلح است.
**مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاما به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نیست.
