منافع و اولویت های امنیتی بحرین در روابط با عربستان
مجتبی روستایی
پژوهشگر و کارشناس ارشد روابط بین الملل
تلاش برای بالا بردن امنیت ملی از مهم ترین نگرانی ها و یکی از پایه های سیاست خارجی دولت ها می باشد. بحرین از کشورهایی است که از دیر باز شاهد جنبش ها و حرکت های متعدد دینی، اجتماعی و سیاسی بود و همواره امنیت این کشور کوچک مورد تهدید بوده است. بحرین به دلیل کوچک بودن و کمبود منابع و امکانات نمی تواند امنیت خودش را به تنهایی حفظ کند، از این رو برای حفظ امنیت حکومت خود نیاز دارد که به کشورهایی مثل عربستان یا امریکا نزدیک شود و در صورت احساس تهدید، این نزدیکی بیشتر هم می شود.
فاصله کم بحرین از نظر تاریخی، جغرافیایی، ژئوپلتیکی و امنیتی و مناسبات عمومی و قبیله ای با عربستان باعث شده است تا همواره روابط بسیار تنگاتنگی میان دو این کشور وجود داشته باشد و در این میان بحرین تلاش کرده است تا امنیت خود را به نوعی با امنیت عربستان پیوند بزند. حکومت بحرین روابط گستردهای با عربستان دارد. حکومت این جزیره کوچک، در اقتصاد و امنیت خود کاملاً متکی به عربستان و کمک‌های همسایه بزرگ خود است. بحرین در سیاست های منطقه ای نیز همواره در کنار عربستان سعودی بوده است و جهت گیری های یکسانی با این کشور داشته است. زیرا میان اولویت ها و اهداف امنیتی این کشور یکسانی های فراوانی می بینیم. بحرین تلاش دارد تا با حفظ و گسترش روابط خود با عربستان منافع امنیتی خود را در همراهی با این کشور تعریف کند. منافع و اولویت های امنیتی بحرین در روابط با عربستان را می توان این گونه نام برد:
1. جلوگیری از قدرت یابی شیعیان در منطقه و به خصوص بحرین.
2. تلاش در جهت حفظ حکومت های موروثی و غیردموکراتیک در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس.
3. حفظ امنیت اقتصادی بحرین.
جلوگیری از قدرت یابی شیعیان
بحرین به عنوان کشوری که بیشترین جمعیت شیعه را در شبه جزیره عربستان دارد، از زمان انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹م تاکنون جایگاه خاصی را در رقابت منطقه ای و جنگ سرد میان ریاض و تهران داشته است. به ویژه این که خاندان سنی آل خلیفه همواره از شورش شیعیان این کشور علیه خود نگران بوده اند، شیعیانی که تقریبا ۷۰ درصد از جمعیت بحرین را تشکیل می دهند. به دلیل همین نگرانی است که آل خلیفه در بحرین مصرانه به دنبال نزدیکی به عربستان سعودی (رقیب ایران) است.
از نگاه عربستان سعودی و دیگر مقام های شورای همکاری خلیج فارس هر نشانه ای مبنی بر درخواست اصلاحات از سوی جنبش مردمی شیعی در بحرین و الهام بخشی ایران در این کشور می تواند تهدیدی برای وضعیت موجود منطقه باشد. (به همین دلیل بود که) وقتی بهار عربی در سال ۲۰۱۱م آغاز شد و شیعیان بحرین مشروعیت خاندان حاکم را به چالش کشیدند، عربستان سعودی از پیامدهای بالقوه سیاسی و اجتماعی سرنگونی یک دولت سنی دیگر با جامعه بزرگ شیعی به شدت نگران شد. از دیدگاه ریاض یک انقلاب به رهبری شیعیان در منامه می توانست موج بزرگی از اعتراض ها را در مناطق شیعه نشین عربستان سعودی نیز به راه بیندازد. به ویژه این که شیعیان عربستان همواره ارتباط نزدیکی با بحرینی ها داشته اند و با آنان احساس همبستگی دارند. به همین دلیل تنها یک ماه پس از آغاز اعتراض ها در بحرین، ریاض به درخواست حکومت بحرین به همراه نیروهای امنیتی امارات برای سرکوب شیعیان وارد خاک بحرین شد. از نظر عربستان هرگونه قدرتگیری شیعیان در بحرین به افزایش نفوذ ایران می‌انجامد و خطر را به دروازه های عربستان می‌رساند. انقلاب مردم بحرین می‌تواند برای شیعیان عربستان نیز الهام‌بخش باشد. به همین دلیل سعودی ها از همان آغاز اعتراضات مردم شدیداً خواستار سرکوب آن بوده اند.
تلاش در جهت حفظ حکومت های غیر دموکراتیک
پس از گسترش موج اعتراضات طی بهار عربی در منطقه و سرایت سریع این موج به بحرین و گسترش مخالفت ها علیه حاکمیت بحرین، این کشور از آن زمان دچار یک ناامنی و موج دامنه دار اعتراضات علیه حاکمیت موروثی و غیر دموکراتیک خود شده است. رهبران عربستان سلطنت مشروطه یا جمهوری را مطلوب نمی‌دانند و از این وحشت دارند که اقدامات انقلابی در بحرین محرکی غیر قابل قبول برای مردم عربستان خواهد بود و نیز عاملی تأثیرگذار برای اکثریت غیر قابل پیش بینی شیعه خواهد بود که می‌توانند به آسانی با سازمان های نظامی و اطلاعاتی ایران همکاری کنند.
اعتراضات مردمی در بحرین با توجه به ویژگی های سه گانه آن یعنی مردمی بودن و مطالبه ایجاد نظام سلطنتی مشروطه، اکثریت شیعی جمعیت بحرین و ویژگی شیعی غالب جنبش مردمی و نتایج استراتژیک آن برای ایران تهدید امنیتی مشترکی برای عربستان سعودی و بحرین تلقی می شود و باعث شده است تا عربستان و بحرین در کنار یکدیگر برای مهار و کنترل آن تلاش کنند. ریاض به خوبی از این موضوع آگاهی دارد که بر افتادن یک حکومت غیر دموکراتیک در بحرین و در همسایگی مرزهای خود و استقرار حکومتی مشروطه یا جمهوری به جای آن می تواند آغازگر موجی باشد که شاید عربستان سعودی نیز از تاثیرات آن در امان نخواهد بود. به همین دلیل با گسترش موج اعتراضات در بحرین، نیروهای امنیتی عربستان در دفاع از حاکمیت بحرین وارد خاک این کشور شدند تا اعتراضات مردمی را سرکوب کنند. در حال حاضر نیز اگر دولت بحرین احساس خطر کند، با توجه به پیمان نامه ای که شورای همکاری خلیج فارس بین کشورهای عضو این شورا وجود دارد، می تواند مجددا مداخله عربستان را در خواست کند و عربستان نیز برای تامین امنیت یا ثبات بحرین می توانند نیروهایشان را داخل بحرین ببرند.
حفظ امنیت اقتصادی بحرین
حفظ امنیت اقتصادی یکی دیگر از عناصر مهم امنیت ملی بحرین است. رژیم آل خلیفه به دلیل ادامه ناآرامی ها و اعتراض های مردمی و چالش های جدی اقتصادی به لحاظ امنیتی و مالی بیش از پیش به عربستان وابسته شده است. اگر چه بحرین موفق شده است که بیش از اعضای دیگر شورای همکاری خلیج فارس از وابستگی خود به نفت بکاهد. اما سقوط قیمت نفت در بازارهای جهانی در سال های اخیر و کاهش میزان سرمایه‌گذاری و بازرگانی داخلی و خارجی در این کشور پس از ناآرامی های دامنه دار، اقتصاد این کشور را شدیدا تحت تاثیر قرار داده است. بحرین برای مدیریت این بحران همواره ناچار بوده است که از عربستان کمک مالی درخواست کند.
هر چند عربستان سعودی مهم ترین متحد بحرین محسوب می شود. اما حاکمیت بحرین به درستی همواره تلاش کرده است تا با حفظ و گسترش روابط خود با ایالات متحده نوعی توازن میان دو قدرت اصلی متحد خود ایجاد کند. با توجه به چالش های جدی اقتصادی و اجتماعی، بحرین نیازمند آشتی ملی است و حاکمیت سنی این کشور به خوبی آگاه است که در روند دستیابی به مصالحه با مخالفان بومی شیعه خود باید خط روشنی میان استقلال خود و تابع و دست نشانده بودن توسط سعودی ها ترسیم کند. حضور مراکز فرماندهی ناوگان پنجم امریکا در بحرین علاوه بر آنکه تضمینی مهم در ثبات و حفظ ساختار سیاسی این کشور محسوب می شود، همچنین می تواند از گسترش نقش و نفوذ جمهوری اسلامی در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به خصوص بحرین بکاهد.
**مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاماً به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نیست.
