در چند ماه گذشته موضوع چگونگی ترکیب نیروهای داعش ، حجم نیروها وضعیت نظامی و قدرت داعش مورد پرسش بسیاری بوده است. در این راستا برای بررسی بیشتر وضعیت داعش در عراق گفتگویی با دکتر قربانعلی محبوبی کارشناس مسائل استراتژیک داشته ایم:
وضعیت نظامی و قدرت داعش دارای چه تحولاتی بوده است؟
در یک سال اخیر، داعش در سوریه موقعیت خود را مستحکم کرده است. بخصوص در استان رقه بخش های زیادی دیر زور و حلب و بعضی از شهرهای دیگر حمص و غیره به سمت عراق حرکت کرده . به غیر از این که در سوریه برای خود پایگاه های دارند. استان رقه را به طور کامل در دست گرفتند، سه استان از عراق را نیز به حکومت داعش یعنی دولت اسلامی عراق و شام اضافه کردند. و بعد گفته اند که از این عبور کردند و به دولت اسلامی رسیده اند. آنها در یک سال گذشته از نظر نظامی پیشرفت های داشته اند. ولی بعد از فتح آمرلی در عراق به دست نیروهای مردمی و ارتش عراق، پشرفت اینها در عراق توقف پیدا کردند. بعد از آن به حالت دفاعی افتاده اند. یعنی بعد از فتح آمرلی به حالت تدافعی افتادند و شهرهایی را در الانبار از دست دادند. در حال حاضر شاید 30 درصد الانبار را در دست نداشته باشند. همچنین استان صلاح الدین کاملا در حال آزاد شدن است و در دیاله، جلولا کاملا شکست خوردند. در این مناطق کاملا پاکسازی شده اند. در واقع فتح آمرلی در عراق مانند فتح قصیر در سوریه یک فتح الفتوح برای نیروهای مردمی عراق بود و باعث شد آنها از حالت تهاجمی به حالت تدافعی بیفتند. به نظر می رسد روز به روز در حالت تضعیف و عقب نشینی هستند در عراق تا در حال پیشروی.
چه عواملی کمک کرده که داعش رویکرد تدافعی پیدا کنند؟
فتوای آیت الله سیستانی باعث شد دو میلیون و پانصد هزار نفر از مردم عراق و حتی گفته شده سه میلیون نفر برای جهاد با داعش آمدند . این باعث شد رویکرد دولت عراق از حالت ارتش منظم به سمت نیروهای مردمی و سپاه بدر، جیشهای مردمی گرایش پیدا کنند. نقش نیروهای مردمی تاثیرگذاری بسیار بالای داشته است. البته ایجاد ترس و وحشتی که داعشی ها در مناطقی که گرفتند بسیار مهم بود. ولی در مناطق شیعه نشین مانند آمرلی باعث شد آنها مقاومت کنند. هشتاد روز مقاومت کردند و باعث شدند نیروهای مردمی بیایند. انگیزه و نیروی مردم برای مقاومت بیشتر شد و باعث شد ترس و وحشتی که قبلا وجود داشت از بین برود. فتح آمرلی از این جهت فتح الفتوح است و بسیار تاثیر گذاشت و رویکرد مردمی جواب داد و باعث شد در نواحی دیگر همین راه را آزمایش کنند و جواب بگیرند. مانند جوف الصخر که آمریکایی ها سه بار حمله کردند و شکست خوردند و پیشروی نداشتند. اما نیروهای مردمی راحت رفتند و آنجا را آزاد کردند. این رویکرد دولت از ارتش منظمی که نفوذ نیروهای بعثی ها در آن کم نبود در این سه استانی که از دست دادند. هرچند نقش مشاوره ایران در تحولات عراق را نمی توان نادیده گرفت. در واقع همه این عوامل باعث شد آنها تقویت شوند و روحیه شان بالا رود.
آیا ترکیب نیروهای داعش و حجم نیروها مشخص است؟
حجم نیروهای داعش را هشتاد هزار نفر در مجموع می دانند.آنها 20 هزار نفر از عراقی ها نیرو جمع کردند که اکثریت آنها بعثی های زمان صدام هستند. 20هزار نفر هم نیروهای هستند که در سوریه جمع کردند. 20هزار نفر از کشورهای عربی مثل لیبی، تونس، اردن و کشورهای مختلف به آنها پیوسته اند. 20هزار نفر دیگر از کشورهای اروپایی مانند آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین ، مالزی و استرالیا از کشورهای مختلف آمده اند. البته این آمارها تقریبی هستند.
نیروهای و گروه های همراه داعش در عراق چه کسانی هستند؟
13 تا گروه تروریستی هستند که در شهرهای مختلف بویژه در موصل فعالیت دارند. با داعش همیاری کردند. که نیروهای بعثی زمان صدام تحت عنوان نقشبندیه ها و … در گرفتن سه استان الانبار، صلاح الدین و نینوا با داعش همکاری کردند.
نقش نیروهای کرد در نگاه به داعش چیست؟
کردها در نگاه اول نگاهشان این بود که با آنها کاری ندارند. داعشی ها حتی در جلسه در اردن گفته بودند با اقلیم کردستان کاری ندارند. و نماینده بارزانی هم در آنجا حضور داشته بود. ولی وقتی داعش موصل را گرفت قصد حرکت به اربیل را هم کرد. از این موقع نگاه کردها به داعش تغییر کرد و با آنها وارد جنگ شدند. کردها در اوایل فکر میکردند داعش به آنها رحم خواهد کرد. اما روق برگشت و کردها در کوبانی به کمک نیروهای کرد کوبانی رفتند.
آینده ترکیب نیروها و حجم نیروهای داعش چه تحولاتی خواهد داشت؟
آنها دچار ریزش نیرو شده اند. شکست های پی درپی باعث شد تضعیف نیرو پیدا کنند چون زمانی آنها برد داشتند و هرجای می رفتند پیروز می شدند. در حال حاضر حتی برگشت نیروها شروع شده. کشورهای اروپای نیز می ترسند در صورت برگشت نیروها کارهای تروریستی صورت بگیرد. کاهش نیرو داعش بیشتر دیده می شود تا افزایش نیرو. همچنین اقدامانی که انجام دادند باعث انزجار منطقه ای شد و از حالت پیروزیهای پی درپی در منطقه نیز دیگر خبری نیست. این سرخوردگی باعث شده گرایش به سمت آنها کاهش یابد. همایشهای که علیه این تکفیریها و داعش برگزار شد ( اخیرا در مصر هم برگزار شده بود، در قم نیز به همت آیت الله مکارم شیرازی و سبحانی برگزار شد) و روشنگری های علمای جهان اسلام در پیوستن افراد به سمت آنها بی تاثیر نبوده است. تاثیر گذاشته و هرروز جذب افراد به آنها کاهش یافته است.
آیا ممکن است داعش به سلاح شیمیایی دست پیدا کنند؟
آنها خود مدعی هستند که از دانشگاه موصل به چیزهای شیمیایی و هسته ای دست یافته اند ولی بحث بیشتر جنگ روانی و برای ترساندن گروه ها و کشورها منطقه است. به نظر می رسد که اگر این سلاح ها را داشته باشند از آنها استفاده می کردند. اگرچه از آنها بعید نیست به خاطر دسترسی های که در مناطق مختلف داشتند به سلاح شیمیایی دست یافته باشند اما بعد جنگ روانی آن بیشتر است.
از نظر ژئوپولیتک آینده داعش در عراق به چه عواملی بستگی دارد؟
آنها مناطقی را گرفتند که اهل سنت در آنجاها حضور داشته اند. اهل سنت فکر نمی کردند آنها در این مناطق جنایت کنند. ولی وقتی اینها جنایات، سربریدن ها، تجاوزات، دست قطع کردن ها و بردگی ها را دیدند ورق برگشت. لذا خود مردم منطقه علیه آنها شوریده اند و از نیروهای ارتش عراق می خواهند آنها را آزاد کنند. در الانبار به دلیل روی گردانی مردم آن منطقه، قبایل سنی نشین یکی از قبیله ها به نام النمر بیش از 500 نفر آنها که با داعش همکاری نمی کردند را کشتند. از نظر ژیوپولتیک آنها جای برای استقرار با توجه به تحولات کنونی نخواهند داشت و به احتمال قوی از عراق شکست می خورند و به سمت سوریه می روند. در این صورت نیروهای آمریکایی هم بدشان نمی آید آنها به سوریه برگردند و عیله بشار اسد اقداماتی انجام بدهند. کشورهای عربی در ائتلاف ضد داعش در عراق شرکت کرده اند نه ائتلاف ضد داعش که اینها به سوریه بروند. از این جهت دیر یا زود آنها از عراق به سمت سوریه می روند.
