صلح در یمن؛ بازیگران داخلی و خارجی و عدم توافق بین‌المللی
گفتگو با دکتر عبدالرحمان راجح
کارشناس و مدیر مرکز پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی «تقارب» یمن
اخیراً سفارت عربستان سعودی در واشنگتن طی بیانیه از ایالات متحده آمریکا خواسته است تا سوخت‌رسانی به جنگنده‌های ائتلاف عربی را در جنگ یمن متوقف کند. طبق این بیانیه، دلیل این تصمیم «افزایش توانایی عربستان در سوخت‌رسانی در حال پرواز» ذکر شده است. این امر در حالی است که پیش‌تر وزیر امور خارجه آمریکا از ریاض خواسته بود تا جنگ در یمن را متوقف کند. در حالی که مذاکرات صلح یمن از پایان ماه میلادی جاری به پایان سال میلادی جاری به تعویق افتاده است، در گفتگوی حاضر به بررسی رویکرد بازیگران خارجی و داخلی و همچنین عدم توافق کامل بین‌المللی برای صلح در یمن پرداخته‌ایم. شرح کامل گفتگو را در ذیل می‌خوانید.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آیا بازیگران خارجی صحنه یمن آمادگی دسترسی به صلح در یمن را دارند؟
من فکر می‌کنم تحولی که در روزهای اخیر اتفاق افتاد و اعلام ائتلاف عربی در مورد توانایی سوخت‌رسانی مستقل به جنگنده‌های خود و سخنرانی وزیر دفاع آمریکا در مورد این رویکرد و هماهنگی آن با عربستان عملاً رویکردی نمایشی از سوی عربستان به شمار می‌رود؛ چرا که آمریکایی‌ها تقریباً از قبل چندین هواپیمای سوخت‌رسان به عربستان فروخته‌اند. با توجه به فشارهایی که در داخل ایالات متحده امریکا متوجه دونالد ترامپ است و همچنین آمار و گزارش‌های بین‌المللی در مورد وضعیت گرسنگی بحران یمن، این رویکرد با موافقت ترامپ روبرو شد. در حالی که قبلاً رسانه‌های آمریکا از موافقت آمریکا و ارسال تیم ویژه‌ای به ریاض برای راهنمایی و حمله به الحدیده خبر داده بودند. لذا به اعتقاد بنده آمریکایی‌ها نقشه خاصی برای خود در یمن دارند و قبل از توقف جنگ تلاش می‌کنند تا ائتلاف عربی بندر الحدیده را تصرف کند. لذا به نظر نمی‌رسد آمریکایی‌ها موافق توقف جنگ در این لحظه باشند. چرا که سود تسلیحات نظامی به ائتلاف عربی و عربستان وجود دارد و پول‌های کلانی را از طریق نظامی از ائتلاف عربی متجاوز یمن دریافت می‌کنند. به علاوه، بلوک‌ها و کشورهایی مانند اتحادیه اروپا و انگلستان هر چند مایل‌اند که جنگ در یمن متوقف شود، ولی منافع خود را در فروش اسلحه آنها به عربستان می‌دانند. جدا از این باید در نظر بگیریم که نماینده بین‌الملل در امور یمن اعلام کرده است گفتگوهای صلح یمن به آخر سال میلادی جاری موکول شده است. دلیل این امر عدم توافق کامل بین‌المللی در مورد توقف جنگ در یمن است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نقش سازمان ملل و بازیگرانی مانند چین و روسیه در این وضعیت چیست؟ آیا آنها نیز مایل به عدم توقف جنگ در یمن و دسترسی به صلح هستند؟
روسیه و چین هر چند که تاکنون بیانیه‌هایی درمورد یمن صادر و گروه‌های یمنی را به گفتگو و دسترسی به صلح دعوت کردند ولی تمایلی به پیگیری انجام گفتگو و مصالحه ندارند. اخیراً نیز روس‌ها اعلام کرده بودند که گروه‌های یمنی باید به صلح و روند گفتگوهای مسالمت‌آمیز بر گردند، اما به نظر نمی‌رسد روسیه نگاهی جدی به مسئله یمن داشته باشد. مسکو می‌تواند در شورای امنیت سازمان ملل متحد در این زمینه، قطعنامه‌ای را در مورد وضعیت پیچیده یمن مطرح کند و بیشتر به آن بپردازد، اما به نظر می‌رسد روس‌ها و همچنین چینی‌ها اهمیت بسیار زیادی به مسائل یمن نمی‌دهند و یا نمی‌خواهند با آمریکایی‌ها در مسائل یمن برخورد کنند. به علاوه با توجه به روابط جدید و قوی محمد بن سلمان و هچنین امارات با روسیه فکر می‌کنم که آنها نیز جدیت و فعالیتی در مورد پایان جنگ در یمن ندارند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در حوزه داخلی یمن بازیگران مختلف چه نگاهی به صلح و دسترسی به ثبات در یمن دارند؟
نگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در واقع گروه انصارالله و متحدان آنها می‌خواهند صلح واقعی در یمن رخ دهد و جنگ محاصره و تحریم شرایط مختلف که در چند سال گذشته در یمن اتفاق افتاده، موجب شده است آنها همیشه تأکید کنند که به دنبال صلح و آرامش در یمن هستند. در مقابل گروه‌های مختلف در دولت عبدربه منصور نیز به این نتیجه رسیده‌اند که جنگ باید متوقف شود. اما باید این مسئله نیز تأکید کنیم که گروه یمنی (به ویژه آنهایی که با عربستان و امارات متحده عربی همکار هستند) نقش مهمی در توقف جنگ ندارند. در واقع هر چند آنها می‌جنگند و کشته‌های بسیار زیادی را در این مسیر داده و هزینه بسیار زیادی پرداخته‌اند. اما توانایی نه گفتن به عربستان و امارات را ندارند.
توقف جنگ در یمن در دستان عربستان و امارات و مهم‌تر در دستان آمریکا است. در واقع آمریکایی‌ها اگر بخواهند جنگ در یمن متوقف می‌شود و حتماً این توان را دارند که جنگ متوقف گردد و به امارات و عربستان فشار آورند تا جنگ را متوقف کنند. اما آنچه مشاهده می‌شود این است که آنان اکنون در حال فرستادن نیروها و تجهیرات جنگی بسیاری به یمن هستند و چشم اماراتی‌ها هم به سواحل یمن دوخته شده است. آنها در حال فشار آوردن به بندر الحدیده هستند تا قبل از هرگونه توافق و ایجاد ثبات آتش‌بس یا صلح با به تصرف درآوردن آن اهرم فشار بیشتری داشته باشند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر ائتلاف سعودی با تشدید حملات خود به الحدیده بتواند دستاوردهای میدانی برای چانه‌زنی در میز مذاکرات به دست آورد. آیا ممکن است با تصرف بندر الحدیده، امارات و عربستان حاضر به صلح آتش‌بس گردند؟
به اعتقاد من اگر آنها به الحدیده مسلط شوند، اشتهای گروه‌های متحد عربستان و امارات در یمن هم بیشتر می‌شود. در واقع آنها می‌خواهند صلح ایجاد گردد که خودشان را قوی‌تر کنند. لذا سقوط الحدیده پایان ماجرا نیست ـ بلکه حتماً جنگ افزایش پیدا می‌کند و به هیچ وجه صلحی در یمن را ایجاد نمی‌کند. بلکه برعکس اگر آنها بتوانند الحدیده را تصرف کنند، حملات آنها در اطراف صنعا و صعده بیشتر می‌شود. در این بین سقوط حدیده علاوه بر کشتار فاجعه‌بار انسانی در مناطق شمالی باعث تشدید محاصره و فشار بر آنها می‌شود.
