سیدعلی نجات، دانشجوی دکتری مطالعات خاورمیانه دانشگاه تهران
فلسفه تأسیس اسرائیل از زبان بانیان نخست آن، جذب یهودیان سراسر جهان به فلسطین ذکر شده است. بن‌گوریون، اولین نخست‌وزیر دولت اسرائیل پیرامون ضرورت مهاجرت یهودیان جهان به سرزمین فلسطین می‌گوید: «مهاجرت به فلسطین به منزله خونی است که ادامه حیات اسرائیل را بیمه میکند و ضامن امنیت و آینده آن است.» از این‌رو، موضوع جمعیت یهودیان، همواره مسأله‌ای حیاتی و بنیادین برای تل‌آویو تلقی می‌شود؛ زیرا بدون جمعیت یهود، اسرائیل فاقد معناست. برای تحقق این هدف، صهیونیست‌ها طی سال‌های گذشته با مهاجرت دادن یهودیان به سرزمین‌های فلسطین اشغالی با وعده بهبود وضعیت اقتصادی و دستیابی به زندگی آرمانی، سعی کردند که اهداف راهبردی خود را محقق سازند اما طی سال‌های گذشته آمار مهاجرت به سرزمین‌های اشغالی نه تنها کاهش چشم‌گیری داشته است، بلکه با افزایش مهاجرت معکوس، عملا اسرائیل بنیان خود را در معرض تهدید می‌بیند.
مهاجرت یهودیان به اسرائیل سنگ بنای اندیشه صهیونیسم و جنبش ملی یهود بوده و عامل اساسی ادامه موجودیت اسرائیل، باقی ماندن جمعیت یهود است. در واقع، مهاجرت یهودیان به اسرائیل فاکتور کلیدی تامین کننده امنیت این رژیم به شمار می‌آید؛ زیرا جمعیت یهودی را در برابر غیریهودیان افزایش می‌دهد. دیوید بن‌گوریون در باب ضرورت مهاجرت یهودیان سراسر جهان به سرزمین فلسطین می‌گوید: «ما اراضی را به تصرف درآورده‌ایم اما بدون اسکان یهودیان آنها هیچ ارزش واقعی نخواهند داشت؛ اسکان، فتح واقعی است.» در راستای همین راهبرد، اسرائیل طی دو دهه گذشته تلاش کرده است علاوه بر حفظ جمعیت موجود و جلوگیری از مهاجرت آنان، یهودیان سایر مناطق جهان را نیز با شگردها و تاکتیک‌های مختلف به فلسطین اشغالی بکشاند.
در این بین، مهم‌ترین تاکتیک تل‌آویو برای جذب مهاجران و جلوگیری از مهاجرت معکوس، بهره‌برداری از بحران‌های داخلی کشورهای مختلف جهان از طریق ایجاد رعب و وحشت در میان یهودیان ساکن در این کشورها بود تا بدین طریق بتواند از مهاجرت معکوس جلوگیری و یهودیان کشورهای دیگر را به مهاجرت وادار کند.
اما تحولات یک سال گذشته به ویژه پس از عملیات «طوفان الاقصی» و عملیات‌های «وعده صادق 1 و 2» شرایط برای تل‌آویو بسیار پیچیده‌تر شده است. گرچه پدیده مهاجرت معکوس از مدت‌ها پیش به دلیل روی کار آمدن کابینه افراطی بنیامین نتانیاهو و تراکم بحران‌های داخلی شدت گرفته بود اما پس از عملیات طوفان الاقصی و جنگ 2023 غزه این روند شتاب بیشتری به خود گرفته است. در حقیقت، پس از عملیات طوفان‌الاقصی، مشکلات صهیونیست‌ها مضاعف شده و تداوم جنگ غزه سبب‌ساز تشدید بحران اقتصادی و بحران امنیت شده است.
این در حالی است که ازجمله شعارها و اهداف بزرگ جنبش صهیونیسم، ایجاد پناهگاه امن برای سراسر یهودیان جهان بود. اما برخلاف اندیشه تئودور هرتزل که معتقد بود با پیدایش دولت جدید، وطن امن یهودیان ایجاد خواهد شد، وطن امن پدید نیامد و رژیم صهیونیستی هم‌اکنون در تدارک امنیت مورد نظر شکست خورده است.
اکنون موضوع ناامنی به مهم‌ترین دغدغه صهیونیست‌ها تبدیل شده است. مهاجرانی که قرار بود با آمدن به اسرائیل از زندگی خوب و مرفه برخوردار شوند، اکنون با خلأ در اولین نیاز بشری یعنی امنیت مواجه‌اند و سیاست‌های جنگ‌طلبانه تل‌آویو باعث شده تا مهاجران، با ناامیدی و یاس بیشتری مواجه شوند و سودای بازگشت به موطن خود و رفتن به سایر کشورها را در سر بپرورانند.
صهیونیست‌ها طی سال‌های گذشته با نصب سپر دفاعی موشکی و سامانه گنبد آهنین در این سرزمین قصد داشتند تا اراضی اشغالی را برای یهودیان، امن‌ترین سرزمین جلوه دهند اما با ناکام ماندن این پروژه و اصابت موشک‌های گروه‌های مقاومت و حملات موشکی ایران در وعده صادق 1 و 2 به سراسر شهرهای سرزمین اشغالی، موج مهاجرت معکوس از رژیم صهیونیستی با شدت بیشتری ادامه یافته است. اکنون طیف‌های قابل ملاحظه‌ای از شهروندان صهیونیست، اراضی اشغالی را مکانی امن برای خود جهت ادامه زندگی نمی‌بینند و به نحوی فعال به دنبال به دست آوردن پاسپورت کشور دیگر هستند.
براساس مطالعه مرکز میراث «بگین»، ۵۹ درصد از یهودیان اسرائیل برای پرس وجو درباره نحوه دریافت تابعیت‌های خارجی به سفارتخانه‌های خارجی رفته‌اند و ۷۸ درصد از خانواده‌های یهودیان نیز از فرزندان جوان خود برای سفر به خارج حمایت می‌کنند.
بر اساس برآوردها از زمان آغاز جنگ غزه تاکنون ظرف یک سال گذشته، حدود 30 هزار پهپاد و موشک از جبهه‌های مختلف به سمت فلسطین اشغالی شلیک شده است. یائیر لاپید، رئیس اپوزیسیون و نخست‌وزیر پیشین اسرائیل پیش‌تر گفته بود «اسرائیل مکانی امن نیست.» در همین راستا، سخنگوی ارتش اسرائیل اخیرا به کشته شدن 690 سرباز و افسر از ابتدای جنگ در غزه اعتراف کرده است. از آغاز جنگ در غزه حدود 4000 نظامی این رژیم زخمی شده‌اند. تل‌آویو نیز به تازگی اعتراف کرد، یک هزار و 500 اسرائیلی در جنگ کشته شدند که حدود 700 نفر از آنها نظامی هستند. این موضوع برای رژیم صهیونیستی که با معضل جمعیت مواجه است و حمایت از جمعیت در اراضی اشغالی را به عنوان یکی از ارکان دکترین نظامی خود قرار داد، به مثابه کابوسی وحشتناک است.
براساس داده‌های رسمی سازمان جمعیت و مهاجرت اسرائیل، طی شش ماه نخست جنگ غزه، نزدیک به 550 هزار اسرائیلی این منطقه را ترک کرده‌اند و تاکنون بازنگشته‌اند. نفتالی بنت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل از شهرک‌نشینان خواسته بود فلسطین اشغالی را ترک نکنند. وی درباره پیامدهای مهاجرت معکوس ابراز نگرانی و اعلام کرده بود که اسرائیل دشوارترین مرحله از زمان تأسیس خود را سپری میکند. بنت با اشاره به تبعات جنگ غزه و شکست بازدارندگی اسرائیل و اسارت 120 اسرائیلی گفت که همه این مشکلات وجود دارند اما تنها چیزی که مرا نگران کرده است، صحبت از ترک اسرائیل است.
عملیات طوفان الاقصی اعتماد عمومی اسرائیلی‌ها به این رژیم را از بین برده است؛ زیرا یقین حاصل شد که دیگر در این رژیم امنیتی برای آنها وجود نخواهد داشت. یک نظرسنجی جدید در سرزمین‌های اشغالی نیز نشان داده که اکثریت اسرائیلی‌ها از آینده ناامید هستند. براساس نظرسنجی جدید مؤسسه «دموکراسی»، امید شهرک نشینان به آینده اسرائیل و امنیت آن کاهش یافته است. براساس این گزارش، تنها 31 درصد از شرکت‌کنندگان از توان تل‌آویو برای برقراری امنیت مطمئن بوده‌اند.
بخش اعظم یهودیان مقیم سرزمین‌های اشغالی دوتابعیتی‌اند و یا خود یا پدر و مادر یا اجدادشان متولد کشور دیگری هستند که از آنجا به این سرزمین مهاجرت کرده‌اند. بعد از عملیات طوفان الاقصی، تعداد زیادی از یهودیان دارای تابعیت دوگانه به کشورهایشان برگشته‌اند و مهاجرت معکوس به کشورهای دیگر، اکنون به یکی از دغدغه‌های جدی مقامات رژیم اسرائیل تبدیل شده است.
بر اساس گزارشی کانال عبری کان، 80 درصد از اسرائیلی‌های خارج مایل به بازگشت نیستند. گوستی یهوشوا، رئیس بخش سازماندهی و روابط سازمان جهانی صهیونیستی، در این خصوص می‌گوید اکثریت قریب به اتفاق مهاجران سبک زندگی خود را تغییر داده و رابطه خود را با تل‌آویو پنهان کرده‌اند. بسیاری از آنها شروع به پنهان کردن علائمی کردند که نشان دهنده هویت مذهبی آنها بود، مانند عدم استفاده از ستاره داوود، و کاهش استفاده از زبان عبری کرده‌اند.
واقعیت آن است که این اظهارات و آمارهای موجود ضربه مهلکی به اسرائیل به شمار می‌رود که از رهگذر طرح‌ها و برنامه‌های گوناگون از جمله ساخت شهرک‌های جدید و ارائه تسهیلات در پی اقامت دادن شهرک‌نشین‌ها در بیت‌المقدس و یهودی‌سازی آن است.
شایان ذکر است که آمار مهاجرت نیم میلیون اسرائیلی از اراضی اشغالی مربوط به شش ماه نخست جنگ است و بدون تردید این آمار با تداوم و گسترش جنگ در ماه‌های آتی به مراتب مضاعف می‌شود؛ به خصوص که دفاتر گردشگری اسرائیل نیز اعلام کرده‌اند که هزاران شهرک‌نشین از ترس گسترش جنگ بین حزب‌الله لبنان و رژیم اسرائیل، در حال ترک فلسطین اشغالی هستند.
در پایان این نکته لازم به ذکر است که فرآیند شکل‌گیری و تقویت صهیونیسم در اسرائیل، بر دو اصل اساسی یعنی اشغال اراضی فلسطینیان و مهاجرت دادن یهودیان از اقصا نقاط جهان به این سرزمین استوار بوده است. به نحوی که، کاهش میانگین مهاجرت به داخل سرزمین‌های اشغالی و در کنار آن، افزایش روند مهاجرت معکوس، زنگ خطر را برای این رژیم به صدا درآورده است. اکنون یکی از دغدغه‌های اساسی دولت افراطی اسرائیل مسأله مهاجرت معکوس است. مهاجرت معکوس، پدیده‌ای است که می‌تواند خطر حیاتی برای این رژیم در پی داشته باشد، زیرا مهاجرت معکوس در اسرائیل ضربه شدیدی به مهم‌ترین پایه‌های فلسفه اندیشه صهیونیسم وارد میکند. از این‌رو می‌توان گفت که یکی از پیامدهای مهم عملیات برق‌آسای طوفان الاقصی و عملیات‌های وعده صادق 1 و 2 شلیک به پاشنه آشیل صهیونیست‌ها، یعنی مهاجرت معکوس بود و تأثیرات این عملیات‌ها بر مهاجرت معکوس تا سال‌های آتی گریبان‌گیر رژیم اسرائیل خواهد بود.
*مسئولیت صحت و سقم مقاله فوق به عهده نویسنده است و انتشار آن به معنی تأیید یا بیانگر دیدگاه مرکز آینده پژوهی جهان اسلام نمی باشد.
