پیشینه جریان های سیاسی اسلامی در سودان
اولین دولت اسلامی سودان توسط المهدی از غرب سودان تشکیل و گوردون فرماندار انگیس را به قتل رساند و دولت را تاسیس کرد.این دولت اسلامی توسط صوفیها (که بعدا به نام انصار المهدی معرفی شدند) تاسیس شد. بعد از مهدی پسرش حکومت را ادامه داد، ولی انگلیسی ها با همکاری مصری ها حکومت المهدی را سرنگون کردند. در سال 1956 استقلال سودان اعلام شد. از سال 1956 تا آمدن البشیر اسلام گراین لیبرال یا معتدل و میانه رو در سه دوره بر سودان حکومت کردند. در این دوران چند گروه اسلام گرای معتدل ظهور و به صورت مشترک حکومت کردند. از میان آنها سه گروه صوفی هستند و یکی اخوانی است. بعد از استقلال سودان محمد خیر عبدالقادر رهبر اخوان المسلمین سودان شد و بعد از مدنی در سال 66 19میلادی ترابی رئیس آن گردید. بعد از اختلافات جدی در بین اخوان در سال 19977 میلادی ترابی برکنار شد اما این برکناری اجرایی نشد. در این دوران جعفر نمیری اسلام گرایان را به زندان انداخت و برخورد خشنی با آنان داشت. لذا ترابی تا سال 1980 در ریاست اخوان ماند و سپس صادق الماجد رهبری را به دست گرفت. جدا از اخوان دو گروه صوفی و اسلام گرای مهم در انتخابات حضور داشته اند. تشکیل این احزاب اسلامی قبل از آمدن البشیر و قبل از سرنگونی آقای نمیری در سال 1985 بود. معمولا در انتخابات اخوان پس از این دو گروه مهم صوفی قرار می گرفت.
گروه نخست صوفیان گروه انصار المهدی وابسته به المهدی سودان است. وی نوه مهدی بزرگ یا صادق المهدی است . وی به عنوان رهبر انصار المهدی و حزب الامه بعد از استقلال هر زمانی که انتخابات آزاد برگزار شده است دارای حزب اول اکثریت پارلمان را به دست آورده است . در این حال وی سه دوره نخست وزیر شد. حزب دوم حزب اتحاد دمکراتیک به رهبری محمد عثمان میرغنی با گرایش اسلامی و صوفی است. فرقیه ختمیه طریقه(طریقت ختمیه)،که اخوتی صوفیانه است دارای حزبی سیاسی به نام حزب اتحاد دمکراتیک است . این حزب بعد از نیمری و قبل از بشیر رتبه دوم را داشت. در این بین در حالی که حزب امت طرفدار ایران و گروه های مقاومت و انقلاب اسلامی بود حزب اتحاد دمکراتیک طرفدار مصر و سعودی بوده و رابطه صمیمی با حزب بعث و صدام داشت. اخوان المسلیمن هم دارای روابطی میانه با ایران داشت. در سال 1989 اسلام گرایان از طریق عمر الحسن احمد البشیر و پشتیبابی حسن الترابی کودتا میکنند. ترابی از سال 1980 از اخوان جدا شد و ترکیب جدیدی به نام جبهه اسلامی و قومی ایجاد کرد . ترابی وارد سیستم حکومت شد و در انتخابات دولتی حزب اول شد . در واقع کنفرانسی عربی اسلامی به رهبری دکتر حسن الترابی با همکاری نظامیان اسلام گرا قدرت را به دست گرفت و طرفدار پیاده کردن شریعت اسلامی در بخش های حکومتی و مردمی شدند. بعد از ده سال حکومت مشترک با جبهه اسلامی در سال 1990 اختلاف نظر بین ترابی و بشیر موجب شد ترابی به زندان انداخته شود. یعنی بعد از ده سال اختلاف جدی بین نظامیا ن غیر نظامیا ن اسلام گر پدیدار شد و منتهی به خرج ترابی از قدرت سیاسی و ملحق شدن وی به گروه های مخالف و معارض دولت شد. در این مدت سه گروه سنتی قدرت مردمی را در دست داشتند که شامل صادق المهدی و حزب امت و گروه ختمیه و گروه ترابی یا کنفرانس مردمی بود.
بیداری اسلامی و سودان
در جریان سه سال گذشته بیداری اسلامی سودان تغییری نکرده است . یعنی هر چند اعتراضهایی کوچک توسط گروه ترابی و صادق المهدی انجام شد، اما سرکوب و به پایان رسید. اعتقاد رهبران اسلام گرا و سنت گرای دولت و دولت بر این است که اگر تحولات مصر، سوریه و تونس در سودان رخ دهد هیچ کدام از این گروه های باقی نمی مانند، لذا متحد شدند و اجازه تحرکی در سودان را ندادند. این رویکرد تقریبا نتیجه داد و از سویی در 4 سال گذشته گروه ختمه وارد دولت شد و محمد عثمان شش وزیر در دولت به دست آورند. اکنون هم گروه صادق المهدی کم و بیش وارد دولت شده و پسر صادق المهدی مشاور فعلی رئیس جمهور البشیر است. همچنین اکنون دولت سودان شروع به گفتگوی همه جانبه سیاس با گروه ترابی کرده است. لذا آرامشی نسبتا سیاسی در سودان حاکم است. با توجه به اینکه مردم سودان بیشتر گرایش های صوفیانه دارند و مخالف خشونت و برخورد خشن هستند لذا نوعی آرامش نسبی در سودان نسبت به جهان عرب ایجاد شده است. بعد از جدایی جنوب سودان هم این پرونده کاملا بسته شده است.
جریان های تکفیری در سوادن
جریان های تکفیری در سودان دارای نقش کمی هستند . گروه انصار السنه درسودان گروهی بسیار تندرو و مورد حمایت برخی از حلقات دولتی نیز هست و اکنون نیز در داخل دولت این کشور نفوذ پیدا کرده است. این نفوذ بویژه در وزارت فرهنگ و اوقاف این کشور و همچنین در مسائل دینی دولتی مشهود است. چنانچه اولین سر بریده شده در جهان عرب سر آقای طاها محمد به عنوان سردبیر روزنامه الوفقاق (که مقاله ای بر ضد معاویه نوشته بود) بود. در واقع این اقدام نخستین اقدام تند تکفیری های تندرو در منطقه عربی بود. در این حال این جریان ها اندک اندک در حال نفوذ بیشتر در سودان هستند . آنها اکنون دارای نفوذ بیشتر شده اند و حتی اجازه فعالیت های علنی جمهوری اسلامی ایران را نمی دهند و با آن برخود میکنند. حتی به نمایشگاه های کتاب ج . ا.ا را تهدید به آتش می کشند. آنها در شرایط کنونی بر ضد ضد فعالیت های جمهوری اسلامی ایران عمل و به دولت سودان فشار می آورند. حتی شعبه نمایندگی فرهنگی ایران در یکی از مناطق پایتخت را بسته اند. در این حال فعالیت های سلفی های تندرو در سودان به گسترش است.
رویکرد البشیر به جریان های اسلام
البشیر یک شخصیت اسلامی میانه رو است و تمایل جدی در مورد روابط فرهنگی با ایران دارد .وی پشتیبان خط مقاومت است و از جهاد اسلامی و حماس حمایت میکند. وی از اندک رهبران عربی است که درمورد غزه موضع گرفت. البشیر به دنبال ایجاد اسلام میانه رو ضد خشونت و ضد تندروی و برخورد های خشن است. لذا من فکر میکنم هر چه روابط ایران با شخص آقای البشیر بیشتر شود خط میانه در سودان تقویت می شود دو تندروها منزوی می گردند.
