سیدعلی نجات، دانشجوی دکتری مطالعات خاورمیانه دانشگاه تهران
اسرائیل سابقه بسیار طولانی در عملیات ترور دارد به طوری که از زمان جنگ جهانی دوم تا کنون، بیش از ۳۰۰۰ عملیات ترور توسط صهیونیست‌ها در سراسر جهان انجام شده است. ترور هدفمند بخش اساسی از سیاست کلی تل‌آویو در دهه‌های اخیر بوده و اسرائیل از آغاز تأسیس خود تاکنون از آن به عنوان ابزاری حیاتی برای حفظ برتری اطلاعاتی و امنیتی استفاده کرده است، این روند حتی علیه خبرنگاران نیز به کار گرفته شده است.
در طول تاریخ اشغالگری، نیروهای نظامی اسرائیل بارها به عمد خبرنگاران را هدف قرار داده‌اند، به طوری که از سال ۲۰۰۰ تا پیش از ۲۰۲۳ قریب به ۶۰ خبرنگار فلسطینی کشته شده‌اند. یکی از برجسته‌ترین موارد، قتل شیرین ابوعاقله، خبرنگار الجزیره، است که در سال ۲۰۲۲ در کرانه باختری با اصابت گلوله به سر جان باخت.
ترور هدفمند خبرنگاران توسط اسرائیل، خاصه در نوار غزه، از اکتبر ۲۰۲۳ به صورت مستمر و سیستماتیک گزارش شده است. از آن زمان تاکنون، بیش از ۲۱۵ خبرنگار فلسطینی در جریان حملات اسرائیل جان خود را از دست داده‌اند. یکی از نمونه‌های بارز این ترورها، حسن اصلیح است که هنگام درمان در بیمارستان خان‌یونس هدف حمله موشکی قرار گرفت و جان باخت. او پیش‌تر در حمله به چادر خبرنگاران زخمی شده بود که در آن عملیات دو خبرنگار دیگر فلسطینی جان باختند.
این آمار و ارقام برای جنگ غزه بسیار تکان‌دهنده است، به ویژه اگر با تلفات دیگر جنگ‌ها مقایسه شود. در نبرد روسیه و اوکراین، از زمان آغاز در سال ۲۰۲۲ تا کنون حدود ۲۰ خبرنگار کشته شده‌اند. حتی در جنگ جهانی دوم، خونین‌ترین جنگ تاریخ مدرن که طی شش سال جان میلیون‌ها نفر را گرفت، تنها ۶۹ خبرنگار کشته شدند.
اگرچه قتل و کشتار در جنگ‌ها امری طبیعی است اما کشتار غیرنظامیان و افرادی که وظیفه آنها خدمت‌رسانی اعم از خدمات پزشکی یا اطلاع‌رسانی است امری غیر قانونی و غیر قابل قبول است. خبرنگاران با پوشیدن جلیقه‌های ضدگلوله که بر روی آن نشان تیم رسانه‌ای دارد و کلاه خودهای تیم‌های رسانه‌ای به طرف‌های جنگ این پیام را می‌دهند که وظیفه آنها اطلاع رسانی درباره جنگ است و مدافع هیچ‌کدام از طرف‌های نزاع، جز حقیقت، نیستند. هدف قرار دادن عمدی روزنامه‌نگاران طبق قوانین بین‌المللی بشردوستانه، جنایت جنگی تلقی می‌شود و خبرنگاران می‌بایست اجازه داشته باشند تا با آزادی عمل و بدون دخالت و سنگ‌اندازی طرفین درگیر به حرفه خود بپردازند و اطلاع‌رسانی کنند اما ارتش اسرائیل در هفته‌های اول جنگ در بیانیه‌ای که مخاطب آن خبرگزاری‌های بین‌المللی بودند اعلام کرد که نمی‌تواند امنیت خبرنگارانی را که در نوار غزه فعالیت می‌کنند، تضمین کند.
کشتار روزنامه نگاران و خبرنگاران در غزه واکنش‌هایی را نیز به همراه داشته است. جاناتان داگر، رئیس میز خاورمیانه سازمان گزارشگران بدون مرز در این خصوص می‌گوید: «آنچه در نوار غزه اتفاق می‌افتد یک تراژدی برای روزنامه‌نگاری است؛ نیروهای مسلح تل‌آویو با حملات هوایی خودسرانه خود روزنامه‌نگاران را یکی پس از دیگری بدون هیچ محدودیتی از بین می‌‍‍‌برند، در حالی که اظهارات غیرقابل قبول آنها نشان دهنده تحقیر آشکار قوانین بشردوستانه بین‌المللی است.»
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا اسرائیل عامدانه روزنامه نگاران و خبرنگاران را ترور می‌کند؟ در پاسخ باید گفت این اقدام به عنوان بخشی از سیاست سازمان‌یافته اسرائیل برای خاموش کردن صدای حقیقت و جلوگیری از انتقال واقعیت‌های جنگ و نسل‌کشی به جهان تفسیر می‌شود.
دلیل اینکه رسانه‌ها و روزنامه‌نگاری به میدان اصلی جنگ در نبرد غزه تبدیل شده‌اند این است که چگونگی گزارش اخبار جنگ، افکار عمومی را شکل می‌دهد. جان کالینز، استاد مطالعات جهانی در دانشگاه سنت لارنس می‌گوید: «کلمات واقعیت را برای ما می‌سازند. در زمان جنگ، کلماتی که روزنامه‌نگاران استفاده می‌کنند قرار است به ما کمک کند تا بفهمیم چه اتفاقی می‌افتد و چرا؟» رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند شبکه‌های اجتماعی را با ایجاد کمپین‌هایی با هدف گمراه کردن افکار عمومی در زمینه جنگ غزه هدف قرار دهد تا حمایت‌های مردم دنیا را جلب کند و از خود تصویری مناسب در جهان نشان دهد. از زمان آغاز تجاوزات رژیم صهیونیستی به غزه، رسانه‌های اجتماعی شاهد ایجاد کمپین‌های گسترده صهیونیست‌ها با محتوای اطلاعات نادرست با هدف مقابله با روایت فلسطینی، تحریف واقعیت‌ها و انتشار روایت اسرائیلی و تأثیرگذاری بر افکار عمومی جهان بوده است.
در واقع، اسرائیل سیاست ترور هدفمند خبرنگاران فلسطینی را به صورت سیستماتیک دنبال می‌کند تا صدای حقیقت و گزارش‌های مستقل از جنایات و وضعیت انسانی در نوار غزه را خاموش کند. این سیاست شامل حملات مستقیم به خبرنگاران در میدان جنگ، حمله به مراکز درمانی و محل استقرار خبرنگاران، و ایجاد رعب و وحشت در میان اصحاب رسانه است.
هدف اصلی اسرائیل از این ترورها، جلوگیری از انتشار واقعیات و ثبت نسل‌کشی مستمر در غزه است تا از افشای جنایات خود به جهان جلوگیری کند و کنترل روایت رسانه‌ای را در دست داشته باشد. به بیان دیگر، یکی از دلایل اصلی که موجب هدف قرار دادن خبرنگاران می‌شود، سرکوب اطلاع‌رسانی و تلاش برای محدود کردن جریان اطلاعات است. اسرائیل سعی کرده است در شرایط جنگی، کنترل بیشتری بر روی روایت‌ها و تصاویر منتشر شده در رسانه‌ها داشته باشند. در واقع، هدف قرار دادن خبرنگاران به منظور جلوگیری از پوشش رسانه‌ای منفی یا گزارش‌گری باشد که ممکن است علیه عملیات‌های نظامی آنها باشد. همچنین ترور خبرنگاران به منظور مرعوب کردن آنها و بازداشتن آنها از انجام وظیفه حرفه‌ای و پوشش خبری وقایع انجام می‌شود تا از گزارش‌دهی مستقل جلوگیری شود. با حذف خبرنگاران مستقل، اسرائیل تلاش می‌کند روایت خبری را به نفع خود کنترل کند و از انتقادهای بین‌المللی و فشارهای سیاسی بکاهد.
در همین پیوند، اسرائیل با آغاز عملیات طوفان الاقصی، ده‌ها فراخوان در فضای مجازی منتشر کرده که شامل تصاویر و کلیپ‌هایی با هدف حمایت از عملیات نظامی ارتش بوده است تا بتواند حمایت اقشار مختلف مردم را به خود جلب کند. روزنامه یدیعوت آحارونت در گزارشی نوشت: اهمیت جبهه آگاهی بخش کمتر از اهمیت میدان‌های نبرد نیست، زیرا از آن به عنوان نبرد بر سر آگاهی یاد می‌شود و مؤید اهمیت نقش آن در نفوذ به فضای مجازی و رساندن صدا و دیدگاه‌های اسرائیل به تمام اقصا نقاط جهان است. به نوشته روزنامه گلوبز، در هفته نخست جنگ غزه، پرسنل وزارت امور خارجه اسرائیل برای ۲۵۰ خبرنگار خارجی جلسات توجیهی گذاشتند و بیش از ۶۴۰ مصاحبه با رسانه‌های بین‌المللی به زبان‌های مختلف انجام دادند تا واقعیت مبارزه میدانی را تحریف و با روایت فلسطین مقابله کنند.
اسرائیل همچنین اجازه ورود به غزه برای روزنامه نگاران خارجی را مشروط بر این کرده است که پیش از انتشار خبر این اخبار مورد بازبینی ارتش قرار گیرد. تل‌آویو برای هدایت افکار عمومی و مظلوم جلوه دادن خود اقدام به دستکاری در این گزارش‌ها می‌کند مثلا گفته می‌شود ارتش تاکید دارد که در همه گزارش‌ها و اخبار برای قربانیان فلسطین از واژه «مرده» استفاده شود. در واقع اسرائیل سعی دارد با جلوگیری از نشت اخبار و با دستکاری در آنها، افکار عمومی جهان را به نفع خود تغییر و مردم غزه را تروریست و خود را قربانی جلوه دهد.
صهیونیست‌ها از نقش رسانه‌ها در افشای جنایات این رژیم و تغییر روایت یا تبلیغاتی که اشغالگران نسبت به مردم فلسطین انجام می‌دهند به شدت هراس دارند. قتل عمدی روزنامه نگاران توسط ارتش رژیم صهیونیستی نیز با هدف پاک کردن روایت فلسطین از جنگ و از بین بردن حقیقت و مانع تراشی برای رساندن اخبار و اطلاعات درست به افکار عمومی صورت می‌گیرد. علاوه بر آن جنایت‌های مستمر ارتش تل‌آویو علیه خبرنگاران فلسطینی با هدف ارعاب این افراد، پوشاندن حقیقت و جلوگیری از پوشش خبری انجام می‌شود.
به طور خلاصه، ترور هدفمند خبرنگاران فلسطینی توسط اسرائیل ناشی از ترکیبی از اهداف نظامی، امنیتی، سیاسی و رسانه‌ای است که با هدف سرکوب صدای مقاومت، جلوگیری از افشای جنایات و حفظ کنترل بر روایت رسانه‌ای انجام می‌شود. با این حال در جنگ کنونی، خبرنگاران نقش مهمی در افشای جنایت‌های اسرئیل و نسل کشی در غزه ایفا کرده‌اند.
در مجموع، سیاست ترور هدفمند خبرنگاران توسط اسرائیل به منظور سانسور خبری، سرکوب آزادی بیان و جلوگیری از افشای جنایات جنگی در غزه اجرا می‌شود و به عنوان نقض آشکار حقوق بشر و قوانین بین‌المللی شناخته می‌شود. از این‌رو سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، گزارشگران بدون مرز و کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران باید تحقیقات مستقل و جدی درباره ترورها انجام دهند و اسرائیل را به پاسخگویی و توقف این جنایات وادار کنند. افزون بر آن، پیگیری حقوقی در دادگاه‌های بین‌المللی برای محکومیت جنایات جنگی علیه خبرنگاران و تضمین امنیت آنها می‌تواند به کاهش این حملات کمک کند. همچنین برگزاری همایش‌ها، کمپین‌های رسانه‌ای و مستندسازی جنایات اسرائیل علیه خبرنگاران می‌تواند به جلب حمایت افکار عمومی و افزایش حساسیت‌ها علیه تل‌آویو کمک می‌کند.
