ايران و پاكستان، بسترهاي همگرايي و اتحاد استراتژیک
دكتر محمد عجم
پاكستان و ايران از گذشته داراي روابط پايدار و چند بعدي اي بوده اند، اما در سالهاي اخير اين روابط ابعادي نوين به خود گرفته و اكنون دو كشور داراي بسترهاي فراواني براي همكاري و همگرايي هستند. در اين حال با توجه به تحولات يك سال گذشته و سفر دکتر ظریف به این کشور نوشتار زیر به این مساله توجه کرده است .
روابط كنوني ايران با پاكستان و تحولاتي در روابط دو كشور
در یکسال اخیر تحولات بسیار خوبی در راستای گسترش و تعمیق روابط صورت گرفته است. برای مدت زیادی در دکترین سیاست خارجی ایران، پاکستان مورد اهمال واقع شده بود. علت اصلی آن انتظارات و توقعات بیش از حد دو کشور از یکدیگر بوده است . مثلا پاکستان از ایران توقعاتی در مورد کشمیر داشته و یا ایران از پاکستان در دور زدن تحریم ها انتظاراتی داشته که مالایطاق بوده و به کدورت منتهی شده است. امروزه دو کشور درک می کنند که روابط اقتصادی خود را با این موضوعات سیاسی پیوند ندهند.
اهميت كنوني ايران در سياست خارجي پاكستان و دكترين سياست خارجي اين كشور
پاکستان در زمان شاه، متحد شاه و عضو پیمان سنتو بود. در دوره جنگ 8 ساله نیز یاور ایران بود. این کشور از ابتدای استقلال خود متحد آمریکا بود، اما در سالهای اخیر به مرور هرچه روابط آمریکا با هند گسترش یافته در مقابل با پاکستان تضعیف شده است. بطوری که آمریکا کمکهای خود را به پاکستان قطع نمود و آن را برای تحت نظر قرار گرفتن در لیست خاکستری FATF نامزد کرد. لذا از ماه ژوئن پاکستان تحت نظارت قرار می‌گیرد و از این بابت از آمریکا عصبانی است. علاوه بر این پاکستان و ایران به هم نیاز دارند و علاوه بر همسایگی و مرزهای طولانی مزیت های نسبی و تنوع تولید و منابع دارند که می توانند نیازهای یکدیگر را پوشش دهند و همپوشانی برقرار کنند. تاریخ مشترک و فرهنگ مشترک دو کشور نیز از عوامل همگرایی است. زبان اردو یک زبان نیمه فارسی است. علاوه بر این نیز هند پذیرفته است که همکاری های اقتصادی در چابهار را با مسایلی مانند موضوع کشمیر پیوند ندهد و پاکستان نیز همین موضوع را در مورد خط لوله گاز صلح ارزیابی می کند. اکنون پاکستان ناچار است نیازهای انرژی خود در جنوب و غرب پاکستان را از طریق ایران تامین کند و صنعت آن کشور به انرژی نیاز دارد. در همین راستا لوله های گاز ایران در مرز پاکستان قرار دارد.
مهمترين متغيرها و بسترهاي همكاري پاكستان و ايران در تحولات يك سال گذشته منطقه در حوزه ها و زمینه هایی مبارزه با تروریزم و انرژی و حمل و نقل و گردشگری و زیارت قرار داشته است.
در مورد مواضع و رويكرد هاي اقتصادي پاكستان در قبال تحريم هاي اقتصادي يك جانبه و چند جانبه غرب بر ضد ايران با توجه به مساله خط لوله صلح خريد گاز پاكستان از ايران باید گفت در دوره تحریم های هسته ای ایران انتظار داشت که همسایگان به این روند نپیوندند، اما واقعیت آن است که همسایگان بخصوص پاکستان تلاش زیادی کردند که بعضی معافیتها از تحریم های ایران را بگیرد، اما موفق نشد و مجبور بودند به روند تحریم بپیوندد.
آينده روابط همگرايانه پاكستان و ايران
هردو کشور به هم نیاز شدیدی دارند. ایران انرژی برای صادرات دارد و پاکستان نیاز مبرمی به انرژی دارد. ایران و پاکستان در بعضی زمینه ها مزایای نسبی برای یکدیگر دارند آینده روابط ایران و پاکستان همگرایانه است هر دو کشور اراده خود را بر این قرار داده اند که واگرایی ها را به همگرایی تبدیل کنند پاکستان امروزه یک کشور قوی است و نیازی به کمکهای آمریکا ندارد پس وابستگی آن به آمریکا کمتر شده و به موازات فشارهای آمریکا به بهانه تروریزم بر پاکستان این کشور بسمت روابط استراتژیک با چین و تا حد کمتری هم بسوی روسیه گام برداشته است. در این شرایط همكاري ها و روابط دو کشور ايران و پاكستان مي تواند ظرفیت‌ها و بسترهايي براي اتحاد استراتژیک، پایدار و همیشگی بين دو كشور در حوزه هاي امنيتي، سياسي و استراتژيكي بوجود آورد. در واقع پاکستان اقتصاد 25 ام جهان است بیش از 200 میلیون جمعیت دارد. یعنی بیشتر از تمام جمعیت عرب کشورهای عربی جهان است. این کشور همچنین از نظر نظامی قدرت هشتم جهان است و می توان ظرفیت‌ها و بسترهايي براي اتحاد استراتژیک، پایدار و همیشگی بين دو كشور بوجود آورد.
در بعد دیگری در مورد جايگاه ايران در آينده سیاست خارجی پاكستان و همچنين جايگاه پاكستان در سياست خارجي ايران با دیدی خیلی خوشبینانه می توان گفت در آینده روابط گسترده تر و قوی تر خواهد بود و بسیاری از کدورتهای بین دو کشور قابل حل است. اکنون دو کشور هیچگونه اختلاف ارضی و مرزی ندارند و بحث تروریزم در مرزها با توجه به وضعیت جغرافیایی؛ قومی و مرزی و خلا های امنیتی تا حدودی قابل درک است و پاکستان در حد توانایی و امکانات خود تلاش می کند و نباید بیش از حد از این کشور انتظار داشت.
**مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاما به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نمی باشد.
