آذربایجان در مورد هرگونه ارتباط با متحد راهبردي خود در منطقه (تركيه)، متكي به خاك گرجستان و ايران است / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام

همکاری‌های نظامي آذربايجان با آمريكا، ناتو و اسرائيل:

الف- آمریکا:

آمريكا در تلاش است با نفوذ در آذربایجان، ضمن گسترش فرصت‌های خود در زمینه‌های سیاسی- اقتصادی و امنيتي پايگاه¬هايي را  براي  كنترل روسيه، چين و حتي ايران بدست بياورد در مجموع آمريكا با هدف پر کردن خلإ امنيتي ناشي از فروپاشي شوروي در مناطق پيراموني روسيه به ويژه قفقاز جنوبي ، محدود ساختن قدرت مانور روسيه و ايران در عرصه تحولات امنيتي منطقه به انعقاد پیمان‌های نظامي با كشور آذربايجان اقدام نموده است. مقامات پنتاگون( وزارت دفاع آمريكا)در سال 2015 ميلادي تجهيزات موشكي  موجود در سايت راداري قبله¬ را مورد بازديد قرار داده و اعلام نموده¬اند اين پايگاه(پايگاه قبله)براي آمريكا از اهمیت زيادي برخوردار است و آمریکا در نهايت در آرزوی بدست آوردن آن است و در صورت عدم موفقيت، همتاي پايگاه راداري قبله را در مناطق ديگر آذربايجان برپا خواهند نمود. اخیراً نظامیان آمریکا و ترکیه سه دوره آموزش نظامی کوتاه مدت را در ج0آذربایجان آغاز و به پايان رسانیده در این راستا وزارت دفاع  ج0آذربایجان اعلام نموده است که نظامیان آمریکائی دوره¬ آموزشي¬(نحوه کاربرد قوا در میدان و تحلیل اوضاع جنگی¬ و همچنین بررسی راهبردی دفاعی برای تدوین  نقشه نهایی  نیرو را برای نظامیان آذری ارائه نموده¬اند.

ب- ناتو :

 توجه ناتو به اين كشور به زمان جنگ سرد و محل برخورد دو قلمرو پيمان¬هاي نظامي ناتو و ورشو برمي¬گردد كه از آن زمان حضور ناتو در منطقه قفقاز حياتي و مهم بود. در چارچوب انعقاد قرارداد نظامی ميان وزارت دفاع ج0آذربايجان و ناتو؛ از مدتي قبل پايگاه هوایی و نظامی ناسوسنی(حاج زین‌العابدین تقی اف) مدرن سازی و بازسازی  شده است0 در ضمن جهت تأمین امنيت  فرودگاه¬ها و پايگاه¬های نظامی و باندهای پرواز و فرود هواپيماهای جنگی طبق استانداردهای ناتو، و ساختمان‌های پايگاه طبق استاندارد جدید اروپا ساخته شده و به تجهيزات الکترونيکی جديد مجهز شده است. همچنين چـترهای پرواز جديدی برای چتربازان تهيه شده و محل پرش چتربازان مدرن سازی و محل آموزش و برج¬های صعود و فرود چتربازان نيز طبق  استانداردهای  ناتو آماده شده است. در کل می¬توان، مهم‌ترین محورهاي همكاري ج آذربايجان با ناتو را در محورهاي زير جمع بندي نمود.

-آموزش نيروهاي نظامي آذري  مطابق با استانداردهاي ناتو
-شرکت نيروهاي آذري در تمرينات و مانورهاي ناتو
-استفاده از فناوری‌های نظامي و دفاعي ناتو توسط ارتش آذربايجان
-شرکت نيروهاي آذربايجان در نيروها و فعاليت¬هاي صلح باني ناتو

ج-رژيم صهيونيستي:

اخیراً جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی برنامه‌ای را تحت عنوان بیرلیک مبادله سی(مبادله پایاپای) به مرحله اجراء درآورده¬اند. بر اساس این برنامه جمهوری آذربایجان زمینه را جهت فعالیت این رژیم در خصوص جمع¬آوری اخبار و اطلاعات از ج0ا0ا فراهم می¬نماید و این رژیم در قبال آن کمک¬های  تجهیزاتی- علمی به منظور پیشرفت علوم نظامی- راداری و ….) به ج0آذربایجان می¬نماید.

ب) بر اساس قراردادهاي منعقده بين رژيم صهيونيستي و وزارت دفاع جمهوری آذربایجان، در اوایل سال2010 ميلادي، توليد هواپيماهاي بدون خلبان در خاك ج0آذربايجان شروع خواهد شد، گفته مي¬شود قطعات مورد نياز اين هواپيما از اسرائيل وارد و در کارخانه هواپيما سازي و در مرکز تحقیقات دانشگاه علمي وزارت صنايع دفاع آذربايجان مونتاژ خواهد شد. گفتني است در مرحله اول 90 درصد از تجهيزات و قطعات هواپيما  از اسرائيل وارد خواهد شد و سپس برخي از قطعات آن در آذربایجان توليد و ساخته خواهد شد، در اين خصوص شركت AEROS RAJE  رژيم صهيونيستي كه يك شركت هواپیمایی است هواپيماهاي با مدت پرواز متوسط و ميان مدت را در ج0آذربايجان خواهد ساخت.

محدودیت‌های نظامي اين كشور و تهديدات متوجه اين رژيم باعث گرديد ج آذربایجان در جهت تقويت صنايع دفاعي خود رويكرد گرايش به تجهيزات ساخت رژيم صهيونيستي را برنامه¬ريزي نماید. كه اين رويكرد در خريد تسليحات نظامي از اين رژيم از قبيل پهپادهاي گوناگون و انواع رادارهاي مجهز  و استقرار آن در مجاورت مرزهاي ارمنستان و ج.ا.ايران مشاهده مي¬شود. در مجموع مي¬توان گفت رژيم صهيونيستي شريك عمده نظامي ج آذربايجان در منطقه بوده و علاوه بر توافقنامه همكاري به ارزش 6/1 ميليارد دلار در خصوص خريد  و تحويل پهپادهاي هرمس نيز اقداماتي انجام داده است.

آينده راهبردها و اهداف اصلي نظامي و دفاعي آذربايجان در سطح ملي  و بین‌المللی:

آخرین رهنامه دفاعي و نظامي اين كشور در دو سطح به شرح ذيل تهيه شده است:

در سطح داخلي: دفاع از حاكميت و برقراري امنيت و حفاظت از حاكميت سياسي در برابر مخالفین و نيز مقابله با هرگونه تجزيه طلبي كه منجر به نقض  و خدشه دار شدن يكپارچگي سرزمين آذربايجان مي¬شود.

در سطح خارجي : در درجه اول دفاع از تماميت ارضي و مرزهاي كشور و منافع متعلق به سرزمين آذربايجان مد نظر بوده و ورود به ساختارهاي دفاعي منطقه¬اي و بين¬المللي به عنوان يك اولويت ترسيم شد.

در مجموع برخی از مؤلفه‌های اصلی رهنامه دفاعی و نظامی ج.آذربایجان به شرح زیر است:

1-حفظ يكپارچگي سرزمين كشور و آزاد سازي اراضي اشغال‌شده
2-تأمین امنيت در مواجه با تهديدات داخلی و خارجي
3-مدرن سازي ارتش و تقويت توان رزمي قواي نظامي
4-ورود به اتحاديه¬هاي نظامي، دفاعي و امنیتی و گسترش همكاري¬هاي نظامي با كشورهاي متحد
5-پيوند نظامي با تركيه در پي مبارزه با دشمنان مشترك
6-افزایش توان رزمي و ارتقاء سطح مهارت¬هاي پرسنل نظامي
7-ايفاي نقش نظامي و امنيتي مؤثر در منطقه
8-انجام عمليات نظامي سريع در موقع نياز
9-تأمین امنيت زير بناهاي اقتصادي

آذربايجان طرح تشكيل ارتش مشترك با كشور تركيه را در آينده در دستور كار دارد. همچنين اين كشور افزايش توليد انرژي و بهره¬برداري از منابع در درياي خزر و ارتقاء امنيت خود از طريق افزايش توليد انرژي و مشاركت با كشورهاي امريكا، تركيه و اتحاديه اروپا را دنبال مي¬نمايد.

تاثير ژئوپلتيك آذربايجان در پيشبرد اهداف نظامي و دفاعي اين كشور در سطح منطقه و جهان:

ج) آذربايجان جزء كشورهاي محصور در خشکی بوده و وجود اين عامل، تبعاتي از قبيل تأثیر منفي در تجارت با شركاي استراتژيک را در برای اين كشور بوجود آورده است. اگر به اين نكته توجه كنيم كه آذربایجان در مورد هرگونه ارتباط با متحد راهبردي خود در منطقه (تركيه)، متكي به خاك گرجستان و ايران است كه اين امر مزيت رقابتي خوبي در برای رقباي اين كشور بوجود مي¬آورد. دو تكه بودن اين سرزمين و ناهماهنگي در طول و عرض جغرافيايي در محيط يك ضعف دفاعي – امنيتي براي اين سرزمين محسوب مي-شود.

در  عمق راهبردي اين كشور را مي¬توان از دو منظر مورد بررسي قرار دارد: از منظر شكل كشور و از ديدگاه قرار داشتن در نقطه تهديد كشور هدف. شكل اين كشور چند پهلو و نامناسب بوده و در عين برخورداري از امنيت طبيعي ضعيف، از عمق استراتژيکی مناسبي برخوردار است. از طرف ديگر اين شكل نامناسب، دو مشكل اساسي را در برابر امنيت ملي اين كشور ایجاد نموده است. مشكل اول توپوگرافي و وجود مرزهاي دريايي و خشكي و رودخانه¬ها مجموعاً تركيب نامتناسبي از حيث ژئوپلتيكي بر اين كشور تحميل كرده و اين كشور كوچك مجبور است در تمام عرصه‌های مزبور، مرزهاي دفاعي و امنيتي خاصي را تدارك ببيند كه هزينه¬ي زيادي براي اين كشور خواهد داشت و در نتيجه از كميت و كيفيت و كارآرايي تخصصي و حرفه‌ای برخوردار نخواهد بود.

مشكل دوم، مشكل گسيختگی و غير منسجم بودن اين كشور است. بریدگی در خطوط مرزي آن بسیار مشاهده مي¬شود و اين امر باعث افزايش نسبت طول خطوط مرزي كشور با مساحت و نسبت جمعيتي آن مي-گردد كه در نهايت نيروهاي نظامي و دفاعي تجهیزات، تسليحات و تأسيسات نظامي و امنیتی زيادي را طلب مي نمايد.

در نتيجه مي توان چنين نتيجه¬گیری کرد که موقعيت ژئوپلتيكي اين كشور، مشكلاتي در حوزه هاي دفاعي و امنيتي براي ج آذربايجان فراهم خواهد نمود.

واژگان کلیدی: راهبردها و اهداف اصلي آذربايجان، آينده راهبردهای آذربايجان، همکاری‌های نظامي آذربايجان با آمريكا، ناتو و اسرائيل.