تغییر راهبردهای دفاعی و نظامی جمهوری آذربایجان | حسین مینایی / کارشناس مسائل استراتژیک

ارتش آذربایجان بیشترین الگو را از  ارتش ترکیه گرفته و هم اکنون مستشاران نظامی ترکیه در بدنه ارتش این کشور حضور فعال دارند / حسین مینایی / کارشناس مسائل استراتژیک / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام

تغییرات راهبردهای دفاعی و نظامی جمهوری آذربایجان نسبت به گذشته:

 تا قبل از فروپاشی شوروی سابق ، راهبردهای دفاعی و نظامی  این کشور در دل شوروی سابق تعریف می-شد، اما پس از استقلال و تشکیل کشور ج آذربایجان، جهت¬گیری¬های دفاعی و امنیتی این کشور با گرایش به غرب و تمایل برقراری رابطه با رژیم صهیونیستی به بهانه مقابله با دشمن مشترک یعنی ایران و کشور ارمنستان سوق پیدا نموده است. در واقع مهم‌ترین تهدید امنیتی ایران ناشی از اتحادی است که در منطقه خزر و  آمریکا، رژیم صهیونیستی و ترکیه و ج آذربایجان شکل گرفته است.

تلاش آذربایجان برای ورود به ساختارهای امنیتی غربی و ابراز تمایل به همکاری همه جانبه با اسرائیل و نیز انجام اقدامات اسلام ستیزانه در زمینه فرهنگی نیز در همین راستا قابل تحلیل است. در واقع آنچه که در رویکرد جدید دفاعی و امنیتی ج آذربایجان قابل مشاهده این است که این کشور توهم تهدید را از جانب ج.ا.ایران جدی تلقی کرده و تداوم آن باعث گردیده کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی با ابزار دست قرار دادن آذربایجان بتوانند این کشور را به عنوان منابع جاسوسی خود علیه ایران در مرزهای شمالی کشور قرار دهند.

به عبارت دیگر حاکمیت فعلی آذربایجان به جهت تهدیداتی که از ناحیه مخالفان داخلی و خارجی خود احساس می¬کند، سعی در نزدیکی بیشتر به آمریکا توسط اسرائیل دارند و این بزرگ‌ترین تغییری است که پس از دور شدن از تحت حاکمیت شوروی، در راهبرد دفاعی– امنیتی آذربایجان قابل بررسی است.

جایگاه نظامی آذربایجان در سطح منطقه و جهان:

پس از به استقلال رسیدن ارتش آذربایجان و خروج نیروهای روسی از این کشور، ارتش آذربایجان با یک افت کمی و کیفی از نظر فرماندهی و تخصصی روبرو شده که این مسئله را در نیروهای ارتش ارمنستان و آذربایجان در منطقه قره باغ به خوبی شاهد بودیم که آذری¬ها در نتیجه ضعف شایستگی رزمی در ارتش و همچنین ضعف در مدیریت و  فرماندهی، شکست¬های سنگینی را متحمل شده و حدود ۲۰% از خاک این جمهوری توسط ارمنستان توقف شد.

در حال حاضر ارتش آذربایجان از تاکتیک و روش اصولی برخوردار شده ولی به دلیل بالا بودن فساد در سیستم حکومتی و بدنه ارتش و سازمان، درجه داران و افسران فاقد انگیزه و روحیه رزمی هستند. اخیراْ ارتش آذربایجان در جهت بالا بردن تاکتیک و تاکتیک رزمی خود اقداماتی انجام داده است ولی در خور توجه نمی¬باشد.

در مجموع از نظر قدرت نظامی، ج آذربایجان به خودی خود قدرت تعیین کننده¬ای تلقی نمی¬گردد و با توجه به موقعیت هم مرزی با ج.ا.ایران و سیاست¬های خارجی این کشور که زمینه حضور قدرت¬های فرا منطقه‌ای، مانند آمریکا و رژیم صهیونیستی را در منطقه فراهم کرده است. جمهور آذربایجان برابر قرارداد منطقه¬ای گوام( گرجستان، آدربایجان، اکراین و مولداوی) همکاری نظامی و دفاعی خود را تقویت کرد. ارتش آذربایجان در خارج از مرزهایش نیز  فعالیت می¬کند. ۱۸۴در نیروهای ائتلاف  در  عراق ۱۸۴ نفر اعزام کرده بود.

قدرت بازدارندگی جمهوری آذربایجان در سطح منطقه:

جمهوری آذربایجان به دلیل ضعف حفظ توان دفاعی و امنیتی خود، قابلیت بازدارندگی مطلوب ندارد و در جنگ با ارمنستان در قره¬باغ نیز شاهد بودیم که ۲۰% اراضی حیاتی این کشور توسط نیروهای ارمنی تصرف شد.

این کشور ضعف نظامی خود را با گرایش مفرط به غرب و رژیم صهیونیستی جبران نموده و تلاش دارد به بهانه حفاظت از خطوط لوله نفت، باکو، جیحان با انعقاد قراردادهای نظامی با رژیم صهیونیستی قدرت تدافعی خود را افزایش دهد. هم اکنون تعداد زیادی از عناصر اطلاعاتی موساد در پوشش فعالیت‌های آموزشی در پایگاه‌های هوایی ج. آذربایجان حضور دارند.

از طرف دیگر این کشور تلاش دارد به منظور افزایش توان بازدارندگی خود با پیوستن به سازمان پیمان شمالی (ناتو) یک سپر تدافعی قوی در مقابله با تهدیدات متصور خود یعنی ج ارمنستان و ج.ا.ایران ایجاد نماید.

در مجموع این کشور تلاش می¬کند امنیت خود را به منافع امنیتی غرب و رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز پیوند زده و در این راستا قدرت بازدارندگی خود را افزایش دهد.

توان بومی و صنعتی آذربایجان در زمینه صنایع نظامی و واردات و صادرات:

ارتش آذربایجان بیشترین الگو را از  ارتش ترکیه گرفته و هم اکنون مستشاران نظامی ترکیه در بدنه ارتش این کشور حضور فعال دارند.صنایع نظامی این کشور فقط محدود به کارخانه تعمیرات اساسی میگ ۲۵ و تعمیرات بالگرد در گنجه و کارخانه ساخت موشک‌های هوا به زمین و هوا به هوا است.

واردات این کشور در زمینه صنایع نظامی و معطوف به رژیم صهیونیستی است که اخیراً قراردادی به ارزش ۶/۱ میلیارد بین دو طرف امضاء شده، قرارداد خرید پهپادهای اربیستر، هرمس ۴۰۰ –آیرویستار و سیستم راداری هشدار اولیه گرین پاین که یک سیستم هشدار دهنده اولیه است با رژیم صهیونیستی امضا شده است.

اخیراً (سال۲۰۱۲)کارخانه بازسازی شده تولید ماشین‌های الکترونیکی وابسته به وزارت صنایع دفاعی جمهوری آذربایجان  افتتاح گردیده است. در این مرکز انواع دستگاه¬های پیشرفته محاسبات الکترونیک تولید خواهد شد. همچنین انیستیتو علمی- تحقیقاتی وزارت صنایع دفاعی نیز هم‌زمان باکارخانه مذکور افتتاح گردیده است. این موسسه با توانمندی بالای مهندسی- آزمایشگاهی دارای ۲۰۰ نفر کارشناس ارشد بوده و به تحقیقات در زمینه فن¬آوری¬های محاسبات، تولید سلاح¬های سبک، وسایل مختلف سلاح¬های پرتابی، فن¬آوری¬های دیجیتال مراکز راداری مشغول است. در ضمن این مرکز به تکمیل زرهپوش BTR-70M نیز پرداخته است.گلوله¬های تانک و بمب هواپیماها وگلوله¬هائی با سایزهای مختلف از ۸۵  میلی متری تا ۱۵۲ میلی متری بمب¬هائی از ۵۰ کیلوگرم تا ۵۰۰ کیلوگرم مخصوص هواپیماها با همکاری ارتش پاکستان همچنین در صنایع نظامی آذربایجان تولید می¬شود. در سال ۲۰۱۱ حدود ۵۰۰۰ نفر به ترکیه جهت تحصیل در مراکز و دانشگاه¬های نظامی ترکیه اعزام شده اند. شرکت صنایع دفاعی اس لاسان ترکیه در سال ۹۸ در باکو تاسیس شد. شرکت راکتسان  ترکیه نیز در زمینه ساخت مشترک سلاح های ۱۰۵ میلیمتتری و زمینه تولید راکتهای ۱۲۲ میلیمتری و تجهیزات دید در شب در آذربایجان فعالیت می¬کند.

نوسازی و مدرن سازی ارتش آذربایجان:

تجهیزات و امکانات ارتش آذربایجان قبل از فروپاشی از طرف شوروی تأمین می¬گردید و اکثر تجهیزات و اقلام لجستیکی فعلی نیروهای مسلح آذربایجان، بجا مانده از ارتش شوروی سابق و ساخت این کشور است. پس از استقلال، اقلام پشتیبانی و تجهیزات نیروهای مسلح این کشور از طریق کشورهای اوکراین، قزاقستان، ترکیه، بلاروس پاکستان و رژیم صهیونیستی تأمین می¬گردد. نکته قابل توجه این است که این کشور به لحاظ درگیری¬های قره¬باغ کوهستانی نتوانسته است، صنایع نظامی خود را بازسازی کند. در حال حاضر صنایع نظامی در آذربایجان، محدود به کارخانه تعمیرات اساسی مثبت ۲۵ کارخانه تعمیرات بالگرد در گنجه و کارخانه ساخت موشک¬های هوا به زمین و هوا به هوا می‌باشد. در جولای۱۹۹۲ آذربایجان پیمان( پیمان نیروهای مسلح متعارف)CFE را امضا کرد. این پیمان تجهیزات نظامی متعارف را مشخص و کشورها را ملزم به نابودی سلاح¬های مازاد می¬کند. اگر چه آذربایجان اطلاعات لازم مربوط به سلاح¬های خود را در آن ارائه نداد، ولی قبول کرد که بازرسان به طور منظم از محل¬های مورد نظر بازدید کنند. آذربایجان همچنین پیمان عدم تولید سلاح هسته‌ای را در سال ۱۹۹۷  امضاء کرده و طی همان سال به عضو ناتو در آمد. از سال ۱۹۹۴ دولت به افزایش بودجه نظامی روی آورد. بودجه نظامی آذربایجان در سال ۲۰۰۵ برابر ۳۰۰ میلیارد دلار، در سال ۲۰۰۹ این بودجه ۹ برابر شد و در سال ۲۰۱۱ به ۱/۳ میلیارد دلار و ۲۰۱۲ دو درصد افزایش داشت و در سال ۲۰۱۵ بودجه نظامی این کشوربه ۸/۴ میلیارد دلار  افزایش یافت.

واژگان کلیدی: تغییر راهبردهای دفاعی و نظامی، تغییر راهبردهای آذربایجان، جمهوری آذربایجان، قدرت آذربایجان