ارتش آذربايجان بيشترين الگو را از ارتش تركيه گرفته و هم اكنون مستشاران نظامي تركيه در بدنه ارتش اين كشور حضور فعال دارند / حسین مینایی / کارشناس مسائل استراتژیک / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
تغييرات راهبردهاي دفاعي و نظامي جمهوری آذربايجان نسبت به گذشته:
تا قبل از فروپاشي شوروي سابق ، راهبردهاي دفاعي و نظامي اين كشور در دل شوروي سابق تعريف مي-شد، اما پس از استقلال و تشكيل كشور ج آذربايجان، جهت¬گيري¬هاي دفاعي و امنيتي اين كشور با گرايش به غرب و تمايل برقراري رابطه با رژيم صهيونيستي به بهانه مقابله با دشمن مشترك يعني ايران و كشور ارمنستان سوق پيدا نموده است. در واقع مهم‌ترین تهديد امنيتي ايران ناشي از اتحادي است كه در منطقه خزر و آمريكا، رژيم صهيونيستي و تركيه و ج آذربايجان شكل گرفته است.
تلاش آذربايجان براي ورود به ساختارهاي امنيتي غربي و ابراز تمايل به همكاري همه جانبه با اسرائيل و نيز انجام اقدامات اسلام ستيزانه در زمينه فرهنگي نيز در همين راستا قابل تحليل است. در واقع آنچه كه در رويكرد جديد دفاعي و امنيتي ج آذربايجان قابل مشاهده اين است كه اين كشور توهم تهديد را از جانب ج.ا.ايران جدي تلقي كرده و تداوم آن باعث گرديده كشورهاي غربي و رژيم صهيونيستي با ابزار دست قرار دادن آذربايجان بتوانند اين كشور را به عنوان منابع جاسوسي خود عليه ايران در مرزهاي شمالي كشور قرار دهند.
به عبارت ديگر حاكميت فعلي آذربايجان به جهت تهديداتي كه از ناحيه مخالفان داخلي و خارجي خود احساس مي¬كند، سعي در نزديكي بيشتر به آمريكا توسط اسرائيل دارند و اين بزرگ‌ترین تغييري است كه پس از دور شدن از تحت حاكميت شوروي، در راهبرد دفاعي– امنيتي آذربايجان قابل بررسي است.
جايگاه نظامي آذربايجان در سطح منطقه و جهان:
پس از به استقلال رسيدن ارتش آذربايجان و خروج نيروهاي روسي از اين كشور، ارتش آذربايجان با يك افت كمي و كيفي از نظر فرماندهی و تخصصي روبرو شده كه اين مسئله را در نيروهاي ارتش ارمنستان و آذربايجان در منطقه قره باغ به خوبي شاهد بوديم كه آذري¬ها در نتيجه ضعف شایستگی رزمي در ارتش و همچنين ضعف در مديريت و فرماندهی، شكست¬هاي سنگيني را متحمل شده و حدود 20% از خاك اين جمهوري توسط ارمنستان توقف شد.
در حال حاضر ارتش آذربايجان از تاكتيك و روش اصولي برخوردار شده ولی به دليل بالا بودن فساد در سيستم حكومتي و بدنه ارتش و سازمان، درجه داران و افسران فاقد انگیزه و روحيه رزمي هستند. اخيراْ ارتش آذربايجان در جهت بالا بردن تاكتيك و تاكتيك رزمي خود اقداماتي انجام داده است ولی در خور توجه نمي¬باشد.
در مجموع از نظر قدرت نظامي، ج آذربايجان به خودي خود قدرت تعيين كننده¬ای تلقي نمي¬گردد و با توجه به موقعيت هم مرزي با ج.ا.ايران و سياست¬هاي خارجي اين كشور كه زمينه حضور قدرت¬هاي فرا منطقه‌ای، مانند آمريكا و رژيم صهيونيستي را در منطقه فراهم كرده است. جمهور آذربایجان برابر قرارداد منطقه¬ای گوام( گرجستان، آدربایجان، اکراین و مولداوی) همکاری نظامی و دفاعی خود را تقویت کرد. ارتش آذربایجان در خارج از مرزهایش نیز فعالیت می¬کند. 184در نیروهای ائتلاف در عراق 184 نفر اعزام کرده بود.
قدرت بازدارندگي جمهوری آذربايجان در سطح منطقه:
جمهوري آذربايجان به دليل ضعف حفظ توان دفاعي و امنيتي خود، قابليت بازدارندگي مطلوب ندارد و در جنگ با ارمنستان در قره¬باغ نيز شاهد بوديم كه 20% اراضي حياتي اين كشور توسط نيروهاي ارمني تصرف شد.
اين كشور ضعف نظامي خود را با گرايش مفرط به غرب و رژيم صهيونيستي جبران نموده و تلاش دارد به بهانه حفاظت از خطوط لوله نفت، باكو، جيحان با انعقاد قراردادهاي نظامي با رژيم صهيونيستي قدرت تدافعي خود را افزايش دهد. هم اكنون تعداد زيادي از عناصر اطلاعاتي موساد در پوشش فعالیت‌های آموزشي در پایگاه‌های هوایی ج. آذربايجان حضور دارند.
از طرف ديگر این کشور تلاش دارد به منظور افزايش توان بازدارندگي خود با پيوستن به سازمان پيمان شمالي (ناتو) یک سپر تدافعي قوي در مقابله با تهديدات متصور خود يعني ج ارمنستان و ج.ا.ايران ايجاد نمايد.
در مجموع اين كشور تلاش مي¬كند امنيت خود را به منافع امنيتي غرب و رژيم صهيونيستي در منطقه قفقاز پيوند زده و در اين راستا قدرت بازدارندگي خود را افزايش دهد.
توان بومي و صنعتي آذربايجان در زمينه صنايع نظامي و واردات و صادرات:
ارتش آذربايجان بيشترين الگو را از ارتش تركيه گرفته و هم اكنون مستشاران نظامي تركيه در بدنه ارتش اين كشور حضور فعال دارند.صنايع نظامي اين كشور فقط محدود به كارخانه تعميرات اساسي ميگ 25 و تعميرات بالگرد در گنجه و كارخانه ساخت موشک‌های هوا به زمين و هوا به هوا است.
واردات اين كشور در زمينه صنايع نظامي و معطوف به رژيم صهيونيستي است كه اخیراً قراردادي به ارزش 6/1 ميليارد بين دو طرف امضاء شده، قرارداد خريد پهپادهاي اربيستر، هرمس 400 –آيرويستار و سيستم راداري هشدار اوليه گرين پاين كه يك سيستم هشدار دهنده اوليه است با رژيم صهيونيستي امضا شده است.
اخيراً (سال2012)كارخانه بازسازي شده توليد ماشین‌های الكترونيكي وابسته به وزارت صنايع دفاعي جمهوري آذربايجان افتتاح گرديده است. در این مركز انواع دستگاه¬هاي پيشرفته محاسبات الكترونيك توليد خواهد شد. همچنين انيستيتو علمي- تحقيقاتي وزارت صنايع دفاعي نيز هم‌زمان باكارخانه مذكور افتتاح گرديده است. اين موسسه با توانمندي بالاي مهندسي- آزمايشگاهي داراي 200 نفر كارشناس ارشد بوده و به تحقيقات در زمينه فن¬آوري¬هاي محاسبات، توليد سلاح¬هاي سبك، وسايل مختلف سلاح¬هاي پرتابي، فن¬آوري¬هاي ديجيتال مراکز راداري مشغول است. در ضمن اين مركز به تكميل زرهپوش BTR-70M نيز پرداخته است.گلوله¬های تانک و بمب هواپیماها وگلوله¬هائی با سایزهای مختلف از 85 میلی متری تا 152 میلی متری بمب¬هائی از 50 کیلوگرم تا 500 کیلوگرم مخصوص هواپیماها با همکاری ارتش پاکستان همچنین در صنایع نظامی آذربایجان تولید می¬شود. در سال 2011 حدود 5000 نفر به ترکیه جهت تحصیل در مراکز و دانشگاه¬های نظامی ترکیه اعزام شده اند. شرکت صنایع دفاعی اس لاسان ترکیه در سال 98 در باکو تاسیس شد. شرکت راکتسان ترکیه نیز در زمینه ساخت مشترک سلاح های 105 میلیمتتری و زمینه تولید راکتهای 122 میلیمتری و تجهیزات دید در شب در آذربایجان فعالیت می¬کند.
نوسازي و مدرن سازي ارتش آذربايجان:
تجهيزات و امكانات ارتش آذربايجان قبل از فروپاشي از طرف شوروي تأمین مي¬گرديد و اكثر تجهيزات و اقلام لجستيكي فعلي نيروهاي مسلح آذربايجان، بجا مانده از ارتش شوروي سابق و ساخت اين كشور است. پس از استقلال، اقلام پشتيباني و تجهيزات نيروهاي مسلح اين كشور از طريق كشورهاي اوكراين، قزاقستان، تركيه، بلاروس پاكستان و رژيم صهیونیستی تأمین مي¬گردد. نكته قابل توجه اين است كه اين كشور به لحاظ درگيري¬هاي قره¬باغ كوهستاني نتوانسته است، صنايع نظامي خود را بازسازي كند. در حال حاضر صنايع نظامي در آذربايجان، محدود به كارخانه تعميرات اساسي مثبت 25 كارخانه تعميرات بالگرد در گنجه و كارخانه ساخت موشك¬هاي هوا به زمين و هوا به هوا می‌باشد. در جولای1992 آذربایجان پیمان( پیمان نیروهای مسلح متعارف)CFE را امضا کرد. این پیمان تجهیزات نظامی متعارف را مشخص و کشورها را ملزم به نابودی سلاح¬های مازاد می¬کند. اگر چه آذربایجان اطلاعات لازم مربوط به سلاح¬های خود را در آن ارائه نداد، ولی قبول کرد که بازرسان به طور منظم از محل¬های مورد نظر بازديد کنند. آذربایجان همچنین پیمان عدم تولید سلاح هسته‌ای را در سال 1997 امضاء كرده و طي همان سال به عضو ناتو در آمد. از سال 1994 دولت به افزایش بودجه نظامی روی آورد. بودجه نظامی آذربایجان در سال 2005 برابر 300 میلیارد دلار، در سال 2009 این بودجه 9 برابر شد و در سال 2011 به 1/3 میلیارد دلار و 2012 دو درصد افزایش داشت و در سال 2015 بودجه نظامی این کشوربه 8/4 میلیارد دلار افزایش یافت.
واژگان کلیدی: تغيير راهبردهاي دفاعي و نظامي، تغيير راهبردهاي آذربايجان، جمهوری آذربایجان، قدرت آذربایجان
